یک نویسنده بخش خودرو، با یادآوری علاقه ایرانیها به خودروهای آمریکایی در طول تاریخ، در ادامه به مرسدس بنز ۵۰۰ کا / ۵۰۰K یا اتوبان کوریر بهعنوان کمیابترین و با ارزشترین مرسدس بنز دنیا در ایران اشاره کرد و با تاکید براینکه این خودرو هدیه هیتلر به رضاشاه بوده است، گفت که این خودرو یک نوآوری بسیار بزرگ است که باید قدر آن را در ایران بدانیم.
بیت ران – در طول تاریخ، خودروهای با ارزش بسیاری به کشورمان وارد شدهاند که متاسفانه در حال حاضر حتی اثری هم از برخی از آن خودروها در ایرانمان نیست.
این در حالیاست که بسیاری از کشورها بهدلیل ارزشی که برای تاریخ کشور خود قائل هستند، خودروهای قدیمی را بهعنوان بخشی از گذشته خود در موزه نگهداری میکنند.
اما اینکه در سالهای اولیه تجارت خودرو و تولید انبوه آن، چه خودروهایی و از چه کشورهایی بهطور گسترده به ایران وارد و مورد اقبال مردم واقع شدهاست، موضوعاتی هستند که “برزو سپاسی” درباره آنها به بیت ران توضیح دادهاست که در ادامه آنرا میخوانید.
بیت ران: درباره واردات گسترده خودرو، کامیون و موتورسیکلت به ایران در زمان رضاشاه چه اطلاعاتی دارید؟
سپاسی: مردم ایران در آنزمان خودروهای آمریکایی را بسیار دوست داشتند. خودروهایی مثل کادیلاک، آبورن، کورد، کرایسلر، لینکولن و تعدادی دیگر، بسیار خوب خریداری و استفاده میشد.
البته در کنار این خودروها، خودروهای تولید محدودتر نیز در ایران بوده است که در حالحاضر هم با وجود قیمت بالاتر آنها بهدلیل قدیمی بودن، زیر سایه خودروهای آمریکایی قرار گرفتهاند.
واردات BMW در ایران سابقه طولانی دارد
واردات موتورسیکلتهای BMW به ایران پیش از جنگ جهانی دوم
خودروی کورد در یک زمانی به تعدادی وارد کشور شد، که بیشتر این خودروها از بینرفتند و در حالحاضر تنها یک خودروی کورد، از نوع چهار در به رنگ قرمز یا زرشکی، در داخل ایران موجود است که آنهم مشخص نیست در کجا نگهداری میشود.
در آندوره ایران در مسیری جلو میرفت که راهآهن و جادهسازی بهصورت وسیعی در حال شکل گرفتن بود و ساختمانسازی بسیار زیادی در حال انجام بود و ساختمانهای دولتی با سبک مدرن در عینحال با نگاهی به تاریخ ایران در حال شکلگیری بود.
همه اینها نیاز به ماشینآلات راهسازی، کامیون برای حملونقل و جابهجایی بار داشتند و شرکتهای مختلفی هم برای واردات کامیونهای مختلف تاسیس شدند و کامیونهای روز دنیا به ایران وارد شد.
در آن زمان ایرانیها بسیار موتورباز نیز بودند و تبلیغات جالبی هم برای موتورسیکلت هارلی دیویدسون یا موتورسیکلتهای BMW در دهه ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ وجود دارد.
در زمینه BMW جالب است بدانید که ایران قبل از جنگ جهانی دوم وارد کننده موتورسیکلتهای BMW بودهاست و تاریخچه واردات BMW در ایران سابقه طولانی دارد و شاید یکی از دلایل اقبال مردم از این برند در این سالها همان سابقه تاریخی و زندگی با این برند است.
استقبال ایرانیان از جیپ و لندروور بعد از جنگ جهانی دوم
در جنگ جهانی دوم که ایران اشغال شد و محمدرضا پهلوی جای پدر را گرفت، تا چند سال ایران به لحاظ اقتصادی کشور قویای نبود و مردم شرایط بدی را میگذراندند.
تا اینکه نیروهای انگلیسی و روسی از ایران خارج شدند و کشور آرامآرام بهحالت اولیه خود برمیگشت. در حقیقت از سال ۱۳۲۵ کشور شروع به رشد و روال سابق خود را پیدا کرد و مردم دوباره به سمت خودروهای وارداتی روز بازگشتند.
پدیده جدید آنروزها لندروور و جیپ بود که تازه وارد بازار جهانی شده بودند. در سال ۱۹۴۸ لندروور وارد بازار جهانی شد و بلافاصله یک نفر در ایران نمایندگی این خودرو را گرفت و واردات آن را آغاز کرد.
آنزمان این مدل خودروی آفرودی بود که بسیاری از مردم برای خارج از شهر رفتن و آفرود بازی به آن علاقمند بودند.
درعینحال در آن زمان بسیاری از ملاکین بزرگ بودند که زمینهای بزرگی داشته و نیاز داشتند که به زمینهای خود سرکشی کنند. بههمبن دلیل تعدادی از لندرور و جیپ را خریداری و برای کارشان استفاده میکردند.
جالب اینجاست که ارتش ایران نیز یکی از مشتریان این دو خودرو بود. جیپهای آن زمان و همچنین لندرور سری یک ۱۹۴۸ را ارتش ایران داشته است در عکسهای قدیمی میبینیم.
ارتش از این خودروها در مراسم سان و رژه نیز در آن سالها استفاده میکرد. ولی متاسفانه هیچ یک از آن خودروها حفظ نشدند.
لندروورهای سری اول بسیار خاص بودند چراکه با نسلهای بعدی متفاوت و مدل جالب و زیبایی بودند که متاسفانه بعید میدانم ارتش چیزی از آن خودروها را نگه داشتهباشد.
رنو، بنز و مرسدس خودروهای وارداتی به ایران در جنگ جهانی اول
بیت ران: چه خودروهایی در جنگ جهانی اول وارد ایران شدند؟
سپاسی: اطلاعاتی که از آن زمان باقی مانده بسیار اندک هستند ولی طبق اسنادی که در اختیار دارم نشان میدهد که رنو در آن سالها وارد بازار ایران شده است. هچنین در آن زمان بنز و مرسدس به صورت جداگانه وجود داشتند و عکسهای بسیار جالب و نادری از این خودروها در کنار دروازههای قدیم ایران موجود است. همانطور که میدانید این دروازهها در دوره رضاشاه خراب شدند.
سفیر انگلستان در تهران خودروی واکسول داشت و برای خود من این پرسش مطرح است که چرا از واکسول استفاده میکرد؟! در حالیکه خودروهای دیگری هم برای خرید وجود داشته است. در زمان تاجگذاری رضاشاه عکسهایی از آن موجود است که با خودروی واکسول خود به آن مراسم میرود.
به دلیل عکسهای بسیار اندکی که از آن دوران باقی مانده است نمیتوان دقیق گفت که چه خودروهای دیگری در آن دوران وارد کشور شده است ولی به همین چند نام از خودروهای قدیی در آن دوره میتوانیم قناعت کنیم که بدانیم حداقل این خودروها به بازار ایران وارد میشدند.
چگونه پای مرسدس بزرگراه به ایران باز شد؟
بیت ران: یکی از خودروهای وارد شده در زمان رضاشاه که خیلی روی آن بحث میشود خودروی معروف مرسدس بزرگراه یا اتوبان کوریر است که گفته میشود توسط هیلتر به رضاشاه هدیه داده شد. آیا این موضوع صحیح است؟
سپاسی: این خودرو هم یکی از آن مواردی بود که داستان سراییهای بسیاری در مورد آن صورت گرفته است. ولی واقعیت این است که این خودرو هدیه هیتلر به رضا شاه بوده است. حدس میزنم که هیتلر میدانسته که ولیعهد ایران علاقه بسیاری به سرعت خودرو دارد و در حقیقت این خودرو برای محمدرضا پهلوی سفارش داده شده و ارسال میشود.
آن مرسدس ۵۰۰K، که در سال ۱۹۳۴ میلادی وارد ایران شد، دارای اتاق آیرودینامیکی و جزو اولین خودروهایی بوده است که در دنیا این اتاق را دارند. از این خودرو تنها شش دستگاه تولید شده که چهار دستگاه ۵۰۰K و دو دستگاه ۵۴۰K بودند. در حال حاضر تنها یک دستگاه ۵۰۰K در ایران و یک دستگاه ۵۴۰K آن در خارج از کشور باقی مانده است.
سرنوشت باارزشترین خودرو در ایران چه شد؟
موتور مرسدس بزرگراه با کادیلاک جایگزین شد!
بیت ران: مرسدس بزرگراه با ارزشترین خودرویی است که در ایران داریم& که البته متاسفانه موتور آن را دستکاری کردهاند.
سپاسی: متاسفانه موتور این خودرو با موتور یک خودروی کادیلاک جایگزین شده است. من در تحقیقاتم توانستم عکسهایی از آن خودرو در سال ۱۳۱۷ در تهران و در حال عبور از جاده پهلوی پیدا کنم که این عکسها بسیار ارزشمند هستند بهدلیل اینکه این عکسها توانستند یک گره بزرگی از تاریخ خودروهای ایران را باز کنند.
ضمن اینکه توانستیم عکسهای دیگری از این خودرو قبل از تحویل به ایران پیدا کنیم. و جالبتر اینکه از موتور این خودرو در آن زمان توانستم عکسی پیدا کنم که توسط یک نشریه در آلمان در اوایل جنگ یعنی حدود سالهای ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰ منتشر شدهبود. این خودرو بهعنوان یکی از دستاوردهای مهم مرسدس بنز و بهعنوان کار ملی آنها بوده است. در آن عکس میبینیم یک مردآلمانی داخل ماشین و در حال تست خودرو است.
این خودرو که مدل ۱۳۳۶ بود و در سال ۱۳۳۷ وارد ایران شدهاست، یک موتور هشت سیلندر خطی با سوپرشارژر داشتهاست.
لقب اتوبان کوریر یا بزرگراه که برای آن گذاشته شد یک لقب ملی آلمانی بودهاست. بهاین دلیلکه در آن سالها اتوبانها در آلمان سنبل قدرت آلمان نازی بودهاند و تست سرعت خودروی رکوردشکن سرعت را در آن اتوبانها انجام میدادند.
اصولا هیتلر و آلمانها مدعی بودند که ما با احداث اتوبانها توانستیم فاصلهها را کم و مردم را بههم نزدیک کنیم. که البته با جنگ جهانی دوم هیچ یک از اهداف هیتلر در این رابطه محقق نشد.
مرسدس T80، خودرویی با موتور هواپیما که در موزه خاک میخورد
جابهجایی رکورد سرعت به ۷۵۰ با T80، رویای محقق نشده مرسدس
مرسدس بنز برای جلو بردن پروژههای خودروهای سرعتی خود، از هیتلر کمک مالی دریافت میکرد.
در سال ۱۳۳۹ که جنگ جهانی شروع شد، خودرویی را ساختند بهنام مرسدس T80 که موتور هواپیما روی آن گذاشتهبودند.
این خودرو قرار بود رکورد سرعت زمینی را جابهجا کند و به ۷۵۰ کیلومتر در ساعت برساند. این زمانی است که در ایران حکومت رضا شاه است و مردم آهستهآهسته در حال مترقی شدن هستند.
متاسفانه این رکوردگیری با شروع جنگ جهانی دوم هیچگاه اتفاق نیفتاد و آن خودرو نیز نیمه اوراق شد. البته در حال حاضر بازسازی کامل شده و در موزه مرسدس بنز قابل دیدن است.
بیت ران: بخشی از اتوبانهای آلمان تنها جاهایی در اروپا هستند که میتوان بدون محدودیت سرعت در آنها رانندگی کرد. مردم آلمان همچنان از آن میراث اتوبان زمان هیتلر استفاده میکنند و یکی از معدود جاهایی است در اروپا که برای رانندگی عوارض نمیگیرند. در این زمینه توضیحات بیشتری بدهید.
سپاسی: اتوبان بخشی از تاریخ آلمان است و نداشتن محدودیت در اتوبانهای آلمان بهاین دلیل است که آن را بخشی از تاریخ خود میدانند و این اتوبانها برای سرعت رفتن ساختهشدهاند و باید بههمین صورت باقی بمانند.
آلمانها خودرو اتوبان کوریر را به نام اتوبان گذاشتند و در حقیقت با بدنه قطرهای شکلی که این خودرو داشت نوآوری فوقالعادهای را خلق کردند.
در دهه۳۰ میلادی خودروهای بسیار زیبایی با تکنولوژی آیرودینامیک طراحی شدهبود، ولی بهنظر من اتوبان کوریر اولین خودرویی بود که با وجود اینکه قبل از آنهم خودروهای آیرودینامیک ساخته شدهبودند، در ۱۹۳۳ آمد و این سبک اتاق را عرضهکرد. بعد از آن بود که بوگاتی آتلانتیک ساخته شد.
این خودرو یک نوآوری بسیار بزرگ است که ما باید قدر آن را در ایران بدانیم. البته شنیدهمیشود روی آن بازسازیهایی در حال انجام است که امیدوارم این بازسازی حرفهای باشد.
گفت و گو: امین آزاد
تنظیم: فاطمه باجلانی
بیشتر بخوانید:
فورد مدل T اولین خودروی مردمی در ایران / واردات رولزرویس به جای رشوه
اولین خودرو ایران؛ از اشتباه تاریخی تا واقعیت
مرسدس بنز تشریفات در آزادی + مشخصات و قیمت
روزی روزگاری کادیلاک ایران؛ تاریخچه تولید خودروی آمریکایی در کشور
اتولها در سوله؛ نگاهی به ثروت چهار چرخ ایران در موزه خودرو تهران
خودروهای برقی مدرن با طراحی دهه ۱۹۶۰ را ببینید؛ کلاسیک های امروزی
لیموزینهای تاریخی در ایران ؛ از زیر پای قجرها تا موزه خودرو در تهران
داستان پورشه از ۹۵۹ افسانهای تا ۹۱۱ مدرن
پدر تولید انبوه در دنیا کیست؟ چه ارتباطی با دنیای خودرو دارد؟
سلطان خودروهای عتیقه؛ مجموعه ای گرانقیمت از ناب ترین خودروها
تیونر ایرانی خودرو شورولت کوروت، را تبدیل به هیولا کرد
پیشرانههای کلاسیک چندکاربراتوری آمریکایی را بشناسیم
ماشین دکتر مصدق ثبت ملی شد + تاریخچه خودرو و محل نگهداری
مسکویچ دکتر شریعتی را بشناسید + تصاویر پیش و پس از بازسازی
مرسدس بنز استاد شجریان / همراه مشخصات فنی وتاریخچه
خودرو سهراب سپهری و سرگذشت آن + ماجرای تصادف او
گرانترین فورد موستانگ ایران
اولین مینی ون جهان با ۸۳ سال سن به نمایش گذاشته میشود
گرانترین موتورسیکلتها در کشور + قیمت و مشخصات فنی
بررسی بهترین دیسک و صفحه کلاچ در بازار و قیمت انواع لوازم کلاچ
قیمت روغن موتور در بازار + معرفی شرکت های برتر تولید کننده روغن
کامیون دست دوم وارداتی چه ویژگی هایی دارند؟ + جزئیات و آپشن ها
بهترین لاستیکهای زمستانی و رتبه بندی آن ها در سال ۲۰۲۰
آشنایی با ولوو FH و مدلهای آن + کامیون های ولوو در ایران
از گیربکسهای ایران خودرو تا تارای برقی و بازار لاستیک ایران
قیمت لنت ترمز خودروهای ایرانی و خارجی/ علائم تمام شدن لنت ترمز
تست گوزن دنا با ربات! / تست گوزن در ایران خودرو چگونه انجام می شود؟
موزه خودروهای تاریخی ایران افتتاح شد