این روزها بحث انتقال فناوری در روند واردات خودرو به ایران بسیار جدی است. از طرفی دولت و مجلس الزام انتقال فناوری را در قانون واردات خودرو حذف کردند. از سویی دیگر سازمان توسعه و تجارت از لزوم رعایت این الزام سخن می‌گوید. برای درک بهتر ماجرا بهتر است این موضوع را کمی بیشتر موشکافی کنیم.
بیت‌ران – محمد فتح‌اللهی: در شرایط فعلی به طور قطع می‌توان اعلام کرد که واردات خودرو به ایران حداقل به زودی انجام نخواهد شد. چراکه نهادها و ارگان‌های مختلف هر کدام ساز خود را می‌زنند و به دنبال منافع خود در زمان واردات خودرو هستند. در واقع تاکید بر انتقال فناوری و تکنولوژی در واردات خودروها، باعث ابهام در آینده واردات شده‌است.
واقعیت‌ها در فرایند واردات خودرو
در روزهای گذشته طی نامه‌ای، سازمان توسعه تجارت به تمامی شرکت‌های واردکننده خودرو اعلام و تأکید کرد که الزام انتقال فناوری و تکنولوژی برای ثبت سفارش واردات خودرو وجود دارد.
حال آنکه این الزام براساس تبصره ۱ ماده ۱۱ لایحه سازماندهی صنعت خودرو، حذف شده‌بود. تبصره ۱ ماده ۱۱ می‌گوید: «برای واردات خودرو، انتقال فناوری لازم الرعایه نمی‌باشد.»
اما سازمان توسعه تجاری در نامه خود تأکید کرد که اگر شرکت‌های واردکننده تا یک ماه آینده مدارک مستدل خود برای ضرورت انتقال فناوری به این سازمان ارائه ندهند، فرایند ثبت سفارش آنها باطل خواهد شد.
حقیقت این است که بسیاری از شرکت‌های واردکننده خودرو در ایران فاقد زیرساخت‌های تولید و تکنولوژی برای انتقال هستند. از همین رو، ارائه مدارک مستدل به سازمان توسعه تجارت ممکن است زمان طولانی‌تری را برای واردات خودرو ایجاد کند.
از سوی دیگر الزام به انتقال تکنولوژی به شرکت‌های واردکننده ممکن است باعث تأخیر و ابهام در روند واردات خودروها شود. چرا؟ به این دلیل که ما هیچ نماینده رسمی‌ای از برندهای وارداتی در کشور نداریم.
تمامی خودروهایی که قرار است به عنوان وارداتی در بازار حضور داشته‌باشند، از واسطه‌ها در بازار خاورمیانه و غیره خریداری شدند. به همین دلیل دسترسی به مدارک مستدل برای موضوع لزوم انتقال تکنولوژی عملاً برای این شرکت‌های واردکننده وجود ندارد.
اما برخی شرکت‌های واردکننده از این الزام بهره‌گیری می‌کنند تا اقدامات محدودیت‌دهنده‌ای را در زمینه واردات خودرو انجام دهند. این شرکت‌ها قصد دارند زمان بیشتری برای خرید خودروهای وارداتی در اختیار داشته‌باشند.
واقعیت آن است که در بازار خودرو ایران، فقط گروه خودروسازی سایپا و گروه صنعتی ایران خودرو زیر ساخت لازم برای انتقال تکنولوژی را دارند. اما راه حل دورزدن‌ماجرای الزام انتقال تکنولوژی در زمان واردات خودرو چیست؟
رابطه الزام انتقال فناوری و قیمت نهایی خودروهای وارداتی
اگر از دورتر به ماجرای واردات خودرو نگاه کنیم، می‌بینیم که شرکت‌هایی مانند کوشا خودرو (کیا)، پارس ساتر هوشمند (اشکودا)، راسا موتور خاورمیانه (سوزوکی)، آتین خودرو (دانگ‌فنگ) و… عملاً به سختی می‌توانند الزام انتقال تکنولوژی را در زمان واردات خودرو رعایت کنند.
پس چه اتفاقی برای این شرکت‌ها و خودروهای وارداتی آنها می‌افتد؟ این واردکنندگان دو راه بیشتر نخواهند داشت. یا باید فرایند ثبت سفارش خود را باطل کنند، یا احتمالاً باید هزینه‌ای اضافی برای واردکردن هر خودرو به صندوقی معین پرداخت کنند.
یعنی چون برخی از شرکت‌ها نمی‌توانند الزام انتقال تکنولوژی را رعایت کنند، مبلغی هنگفت برای انتقال دانش و تکنولوژی یک قطعه را پرداخت خواهند کرد.
فرض کنیم باید رادار نقطه‌کور در بازار خودرو ایران تولید شود. اما هیچ شرکتی نمی‌تواند انتقال این فناوری را انجام دهد. بجای انتقال فناوری، مبلغ این تکنولوژی را به صندوقی پرداخت می‌کند تا براساس وجوه پرداختی واردکنندگان، خودروسازانی مانند ایران خودرو و سایپا (خودروسازان واجد شرایط انتقال تکنولوژی) بتوانند روزی آن را بسازند.
پس از اننجام این کار چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ اول از همه باید بدانیم که واردکننده هنوز سودی از فروش خودرو وارداتی در بازار دریافت نکرده‌است. پس این مبلغ را برای رعایت الزام انتقال تکنولوژی از جیبش پرداخت می‌کند.
در نتیجه زمانی که درب واردات خودرو باز شد، واردکننده برای جبران ضرر ناشی از پرداخت هزینه الزام انتقال فناوری، قیمت خودرو وارداتی خود را بالا می‌برد. در نهایت چه کسی ضرر می‌کند؟ ما که به عنوان متقاضی تلاش داشتیم خودرو مناسبی در بازار برای خود خریداری کنیم!
یکی از اهداف واردات خودرو به ایران، تثبیت بازار و قیمت‌ها بود. اما همین الزام، دوباره جو بازار را پرتلاطم خواهد کرد که در نهایت باز هم مصرف کننده آسیب می‌بیند.
تبعیض و انحصار در واردات خودرو
بیش از نیمی از شرکت‌های واردکننده خودرو در ایران توان لازم برای انتقال فناوری و تکنولوژی را ندارند. به نوعی می‌توان گفت که مافیا خودرو در ایران، سد جدیدی برای واردات خودرو به بازار ایجاد کرد که فقط خودی‌ها بتوانند از پس واردات برآیند.
طبیعتاً شرکت‌های واردکننده کوچک خودرو پس از الزام این قانون چاره‌ای جز ترک بازار را نخواهند داشت. چراکه براساس اطلاعات منابع آگاه، هزینه دورزدن این الزام خصوصاً برای واردکنندگان ضعیف، بسیار هنگفت است. یعنی احتمالاً برخی از شرکت‌ها حتی بودجه لازم برای پرداخت هزینه مربوطه به صندوق معین را هم نخواهند داشت.
از طرفی دیگر این الزام در انتقال فناوری و تکنولوژی می‌تواند انحصار در واردات خودرو را گسترش دهد. طبیعتاً خودروسازانی مانند ایران خودرو، سایپا، کرمان موتور، مدیران خودرو و… دسترسی راحت‌تری برای انتقال تکنولوژی به کشور دارند.
اما مثلاً شرکتی مانند پارسیان موتور مانلی که چندی پیش حدود ۲۰ دستگاه فیات ۵۰۰ به ایران وارد کرد، احتمالاً نمی‌تواند از FCA مجوز انتقال تکنولوژی بگیرد. به خصوص آنکه بخشی از FCA را کرایسلر تشکیل می‌دهد که آمریکایی است.
دوگانگی در قانون واردات خودرو
در روزهای قبل مشخص شد که گروه خودروسازی سایپا قصد دارد کراس اوور کوچک چانگان CS15 را در کشور مونتاژ کند. مونتاژ این خودرو هم به صورت SKD خواهد بود.
در این شیوه مونتاژ فقط بخشی از قطعات به صورت کاملا منفصل وارد می‌شوند. بخش دیگر به صورت مونتاژی در اختیار شرکت ها قرار می گیرند.
این شیوه معمولا در قراردادهایی مورد استفاده قرار می گیرد که شرکت مادر به دلایلی مانند دشواری مونتاژ و یا عدم تمایل برای انتقال دستگاه‌های پیشرفته برای مونتاژ، تمایلی به اینکه قطعات اصلی خودرو مانند پیشرانه، گیربکس و سیستم انتقال قدرت در کشور مقصد تولید شود ندارد.
به همین منظور این قطعات به صورت کاملا سرهم شده‌وارد می‌شوند. ولی قطعات دیگر خودرو به صورت کاملا منفصل و جدا از هم در اختیار شرکت مقصد قرار می‌گیرند تا در کارخانه مونتاژ شوند.
یعنی چانگان عملاً تمایلی به انتقال تکنولوژی قطعات خود به ایران را ندارد و خود برند مادر در چین، قطعات را از قبل مونتاژ کرده‌است. پس یعنی گروه خودروسازی سایپا از الزام قانون انتقال فناوری و تکنولوژی به ایران مستثنی است؟ در این فرایند تولید چه تکنولوژی‌ای قرار است در کشور بومی شود؟
آینده واردات خودرو به ایران
به طور کلی می‌توان گفت که آینده واردات خودرو به هیچ عنوان درخشان نیست. اگر هم وارداتی در کار باشد، عمده خودروهای وارداتی چینی خواهند بود.
اگر واردکننده‌ای بتوانند در طول یک ماه آینده از برند مادر مدارک مستدل برای انتقال فناوری دریافت کند، می‌تواند چند دستگاه خودرو در این بازار متلاطم بفروشد.
اما واقعاً در این شرایط تحریمی کدام برند جهانی برای فروش چند دستگاه خودرو در بازار ایران، مجوز انتقال فناوری می‌دهد؟ از سویی دیگر کدام واردکننده در سی روز آینده می‌تواند چنین مجوزی از برند مادر دریافت کند؟ پس می‌توان نتیجه گرفت که حداقل تا ماه‌های آینده هیچ خودرویی به غیر از چینی‌ها اجازه ورود به کشور را نخواهند داشت.
بیشتر بخوانید:
همه چیز درباره چانگان CS15، کراس‌اوور مونتاژی سایپا / مشخصات فنی و تصاویر
شرایط فروش محصولات بهمن موتور اعلام شد / ویژه متقاضیان جوانی جمعیت و عادی
شرایط فروش هایما S7 ایران‌خودرو اعلام شد / ویژه متقاضیان سامانه یکپارچه
تحویل خودروهای وارداتی چرا انجام نمی‌شود؟ / ۳۲ هزار نفر بلاتکلیف‌اند