موتور سه سیلندر تیوان چرا تولید نشد؟ / بودجه میلیاردی به کجا رفت؟

موتور سه سیلندر تیوان گروه بهمن که خط تولید آن در سال ۱۴۰۰ افتتاح شد، چرا هرگز به تولید نرسید؟ سرنوشت ۴۴ میلیون دلار بودجه پرداختی به آن چه شد؟

بیت ران – مجتبی اسماعیلی: “خط تولید موتور سه سیلندر تیوان گروه بهمن با حضور مجازی رییس جمهور وقت (حسن روحانی) و برخی مقامات عالی رتبه کشور افتتاح شد.” این جمله تیتر یک اکثر رسانه‌های داخلی در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ بود. شرکت توسعه قوای محرکه تیوان یکی از زیر مجموعه‌های گروه بهمن است.

قرار بود این شرکت با مشارکت شرکت آلمانی AVL SCHRICK ، موتورهای سه سیلندر توربوشارژ با قدرتی در بازه‌‌های ۷۵، ۱۲۰ و ۱۴۳ اسب بخار را تولید کند.

اما این شرکت هرگز موتوری را تولید نکرد. همچنین تکلیف ۴۴ میلیون دلار بودجه دولتی دریافتی توسط این شرکت هم نامشخص است.

موتورهای تیوان قرار بود در برخی از محصولات گروه بهمن و همچنین خودروهای شاهین و آریا سایپا نیز استفاده شوند. اما متاسفانه چنین اتفاقی هرگز رخ نداد.

شرکت توسعه قوای محرکه تیوان

در حال حاضر دو شرکت کروز و هولدینگ رایزکو مالکان شرکت تیوان هستند و این شرکت زیر مجموعه گروه بهمن قرار دارد. این شرکت در سال ۱۳۹۴ به ثبت رسید.

گروه خودروسازی بهمن در وب سایت خود اعلام کرد: «در سال ۱۳۹۸ علیرغم تحریم‌ها، شرکت توسعه قوای محرکه تیوان موفق به خرید و واردات ماشین‌آلات کامل جهت تولید قوای محرکه از کشورهای اروپایی شد. مجموعاً هفت خط شامل دو خط ماشین‌کاری سرسیلندر، خط ماشینکاری میل‌لنگ، خط ماشینکاری بلوک‌سیلندر و همچنین سه خط مونتاژ خریداری و به ایران انتقال داده‌‌شده‌‌است. “

گروه بهمن همچنین اعلام کرده‌بود: «ماموریت اصلی شرکت، توسعه و تولید خانواده قوای محرکه خودرو بر اساس استانداردهای روز دنیا در داخل کشور است. این شرکت توانایی پاسخگویی به نیازهای داخلی (برای محدوده خودروهای سواری و کراس‌اور ) به ظرفیت سالانه ۲۵۰ هزار دستگاه موتور خودرو را داراست. خطوط تولید طرح فوق، بزرگترین و مدرن‌ترین خطوط تولید موتور منطقه خاورمیانه است.»

اما چرا پس از گذشت چهار سال از خرید ماشین آلات توسط شرکت تیوان، هیچ پیشرانه‌ای به تولید نرسید؟

واقعیت ماجرا چیست؟

یک منبع آگاه در این زمینه به بیت ران گفت: ” با لابی برخی افراد مانند منوچهر منطقی، ۱۷۰ میلیون دلار بودجه به پروژه موتور تیوان اختصاص یافت.

گروه بهمن نیز خود مدعی دریافت ۴۴ میلیون دلار بودجه شد. اما این پیشرانه با مشارکت شرکت AVL آلمان، تنها به مرحله طراحی و ساخت نمونه میول (آزمایشگاهی) رسید.

معیار طراحی این پیشرانه نیز پیشرانه‌های سه سیلندر شرکت فورد بودند. ساخت یک نمونه آزمایشگاهی به هیچ عنوان به معنای طراحی و تولید پیشرانه نیست و تا تولید یک پیشرانه قابل نصب روی یک خودرو هنوز راه درازی در پیش است.

از طرف دیگر گروه بهمن تنها یک سری ماشین آلات مونتاژ و تولید دست دوم متعلق به شرکت OPEL را به قیمت پنج میلیون دلار از مجارستان خریده‌بود. “

یک منبع  مطلع دیگر که خواست نامش فاش نشود در این زمینه به بیت‌ران گفت: «به اعتقاد من اصلا این رویه درست نیست. چرا که یک خودروساز باید نسبت به پلت‌فرم‌ها، گیربکس‌ها و شرایط موجود خود اقدام به تولید و توسعه پیشرانه کند. این که یک بخش خصوصی برای خود پیشرانه تولید کند و بعد به دیگران بگوید موتور من را بخرید، سیاست اشتباهی است.»

او توضیح داد: «از طرفی پیشرانه‌های توربو شارژ با بنزین بی‌کیفیت کشور و همچنین روغن موتورهایی که تقلبی آنها زیاد شده‌است، سازگاری ندارند و به سرعت دچار خرابی می شوند. جاده‌های ما کوهستانی است و ممکن است در زمینه کشش هم با مشکل مواجه شوند. لذا این سرمایه‌گذاری و سیاست از ابتدا غلط بود.»

پیشرانه سه سیلندر تیوان قابل تولید است؟

آیا اصلا پیشرانه سه سیلندر معرفی شده‌توسط گروه بهمن قابل تولید است؟

یکی از مدیران سابق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در این زمینه به بیت‌ران گفت: «طراحی و ساخت ابزار تولید یک پیشرانه با توجه به طراحی موتور انجام می‌شود.

ابزارهای خط تولید تیوان مربوط به همان موتور تولیدی توسط OPEL است. این ابزارها برای ساخت یک پیشرانه جدید قابل استفاده نیستند.

در واقع هیچ شرکتی بر مبنای یک موتور آزمایشگاهی اقدام به خرید ماشین آلات نمی‌کند. در نتیجه این ابزار و ماشین آلات هیچ ارتباطی با پیشرانه آزمایشگاهی تیوان ندارند. پیشرانه تیوان از لحاظ کارشناسی فنی، هیچ گاه وجود خارجی نداشته‌است.

اما ماشین آلات خریداری شده‌توسط گروه بهمن که شامل خط مونتاژ، و خطوط ماشین کاری بلوک، سر سیلندر و میل لنگ هستند، توان تولید پیشرانه‌های اقتصادی سه و چهار سیلندر را دارند.»

شکست ایران خودرو و سایپا توسط گروه بهمن؟

یکی از مدیران فعال در صنعت خودرو ایران به بیت‌ران توضیخ داد: «هر چند موتور سه سیلندر تیوان به تولید نرسید اما خط تولید و مونتاژ آن، خط نسبتا خوبی است. به عقیده من گروه بهمن به زودی اقدام به مونتاژ یک پیشرانه چهار سیلندر روی آن خواهد کرد.»

وی ادامه داد: « اگر من هم جای گروه بهمن بودم، همین کار را می کردم! چرا که تنها مشکل حال حاضر گروه بهمن، نبود Power Train (قوای محرکه) برای خودش است. به عقیده من گروه بهمن با داشتن Power Train برای خودش، ظرف چند سال آینده، ایران خودرو و سایپا را شکست می‌دهد. من فکر می‌کنم قصد آن‌ها هم همین است.»

اما یک منبع مطلع درباره خط تولید خریداری شده‌برای موتور سه سیلندر تیوان به بیت‌ران گفت: «گروه بهمن نه یک خط بلکه چند خط تولید را خریداری کرد. این خط‌ها توسط شرکت اوپل آلمان برای فروش گذاشته‌شده‌بودند. این خطوط از کشورهای مختلفی مانند آلمان، مجارستان و… به کشور منتقل شدند. به جز گروه بهمن چند مشتری دیگر هم به دنبال خرید این خطوط بودند. در نهایت گروه بهمن موفق به خریداری این خطوط شد. این خطوط چندان بد نیستند و حتی برخی از قسمت‌های آن خیلی خوب است.»

ساخت یک پیشرانه چقدر زمان نیاز دارد؟

یک کارشناس طراحی موتور خودرو در زمینه زمان مورد نیاز برای طراحی و ساخت یک موتور به بیت‌ران گفت: «ابتدا یک موتور آزمایشگاهی با هزینه‌های بسیار بالا ساخته‌می‌شود. این موتور تنها تبدیل طرح‌ها و کانسپت اولیه موتور، به نمونه فیزیکی است. بعد از این مرحله و تایید توسعه سیکل‌های احتراق، به سراغ طراحی جزییات می‌روند و مباحثی مانند روغن‌کاری و ارتعاشات هم به میان می آید.

پس از این مرحله نیز نوبت به ساخت نمونه پروتوتایپ (اولیه) می‌رسد. حدود ۳۰  الی ۴۰ نمونه پروتوتایپ با هزینه بالا نیز ساخته‌می‌شود. سپس تست‌های دوام و فانکشنال روی این نمونه‌ها انجا می‌شود. پس از این مرحله، طراحی بازنگری می‌شود تا ایرادات پیش آمده‌برطرف شوند. با طراحی جدید ۳۰ الی ۴۰ موتور دیگر هم ساخته‌می‌شود و روی این موتورها، دیگر تست‌های دوام انجام می‌شود. این مراحل از زمان طراحی و تولید نمونه آزمایشگاهی تا به تولید رسیدن‌پیشرانه حدود ۳۶ ماه زمان نیاز دارند. در صورتی که همه چیز درست و طبق استانداردهای اروپا پیش برود. معمولا در کشور ما این زمان بیشتر به طول می‌انجامد.»

بر اساس تحقیقات بیت‌ران، تقریبا بیشتر مراحل بالا در پروژه‌ موتور تیوان رخ نداد.

برنامه گروه بهمن برای تیوان چیست؟

یک منبع آگاه درباره برنامه گروه بهمن برای موتور سه سیلندر تیوان به بیت‌ران گفت: «گروه بهمن یک مجموعه خط تولید دست به نقد مناسب را خریداری کرد که این مجموعه توان تولید پیشرانه‌های چهار سیلندر و سه سیلندر را دارد. احتمالا حالا هم در حال برنامه‌ریزی برای تولید و مونتاژ یک پیشرانه است. اما موضوع اینجاست که پیشرانه سه سیلندر تیوان هیچ گاه وجود خارجی نداشت و باید آن را فراموش کنید.»

بر طبق نظرات این منبع می‌توان نتیجه گیری کرد که اگر همین امروز هم گروه بهمن شروع به برنامه‌ریزی برای تولید یک پیشرانه کند، حداقل ۳۶ ماه دیگر آن را در اختیار دارد!

اما یک منبع موثق در زمینه برنامه گروه بهمن برای شرکت تیوان گفت: «خطوط ماشین‌کاری و مونتاژ شرکت تیوان از شرکت‌های اشکودا و اوپل خریداری شدند. یکی از خریداران اصلی موتورهای سه سیلندر تیوان قرار بود شرکت سایپا باشد. اما آنها تیوان را فراموش کردند و به دنبال سرمایه گذاری جدید در مگا موتور رفتند. در نتیجه موتور سه سیلندر تیوان دیگر وجود خارجی ندارد. اما شرکت تیوان با توجه به در اختیار داشتن‌خطوط ماشینکاری سر سیلندر، میل‌لنگ و بلوک‌سیلندر، قرار است این قطعات را برای برخی از موتورهای داخلی تولید کند.»

شرکت سایپا هم اکنون برنامه گسترده‌ای برای تولید مشترک موتور با شرکت DAE چین دارد و باید همکاری با تیوان را توسط سایپا نامحتمل دانست.

گروه بهمن تماس های مکرر بیت‌ران برای تکمیل این گزارش و سر‌نوشت ۴۴ میلیون دلار بودجه دریافتی بابت پروژه پیشرانه سه سیلندر تیوان را بدون پاسخ گذاشت.

بیت‌ران همچنین فعلا سندی قطعی از دریافت ۴۴ میلیون دلار توسط گروه بهمن از دولت ندارد و این اطلاعات توسط برخی منابع مطرح شده‌است.

بیشتر بخوانید:

موتور جدید شاهین چگونه مونتاژ می شود؟

پیشرانه ME16 سایپا را بشناسید

زمان اعلام نتایج مرحله دوم فروش خودرو مشخص شد

سیستم کنترل پایداری ESP اجباری شد / خودروسازان اجرا نمی کنند!

کیو جی موتور برند لوکس بنلی وارد ایران شد

آغاز تست تصادف خودرو در ایران ؛ یورو انکپ در اولین مرکز تست تصادف خاورمیانه

ساینا اس سایپا تست و بررسی شد؛ نرم، تنبل و خوش اشتها!

چرا پلیس نمی‌تواند جلوی شماره گذاری خودروهای نا‌ایمن را بگیرد؟