سقوط اف ۱۴ / تام کت در اصفهان

اف-۱۴ هواپیمای رهگیر بال متحرک ساخت شرکت گرومن ایالات متحده آمریکا است که در نیروی دریایی آمریکا و نیروی هوایی ایران فعالیت داشته‌است.  اف-۱۴ می‌تواند ماموریت‌های گشت هوایی، اسکورت، شناسایی، کشف، رهگیری و انهدام را انجام دهد.

این هواپیما دارای طول ۱۰/۱۹ متر، عرض ۹.۵۴ (در حالت بال باز)، ارتفاع ۴.۸۸ متر، حداکثر سرعت ۲.۳۴ ماخ، سقف پرواز ۵۰۰۰۰ پا و برد پروازی ۳۲۰۰ کیلومتر می‌باشد. رادار کنترل آتش این هواپیما توانایی کشف ۲۴ هدف و اصابت قراردادن حداکثر ۶ هدف را دارد.

پیشینه

هواپیماهای اف-۴ فانتوم ۲، نورثروپ اف-۵ و پی-۳ اوریون توانایی مقابله با هواپیمای میگ-۲۵ به‌دلیل سرعت و سقف پرواز بالا را نداشتند.  و نیروی هوایی ایران چندین اف-۴ فانتوم ۲ دی را در مقابله با میگ‌ها از دست داده بود.

در تابستان ۱۹۷۲ ایران موافقت کرد که کل هزینه تحقیقات و تمام هزینه راه‌اندازی خط تولید هواپیما را به شرکت گرومن پرداخت کند. ایران سفارش خرید ۷۱۴ موشک فینیکس را نیز به آمریکا داد که تا زمان انقلاب، تعداد ۲۸۴ فروند از آن‌ها تحویل داده‌شده بود. بعد از انقلاب دولت آمریکا تحویل این موشک را لغو کرد.

جنگنده‌های تحویل شده به ایران از شماره ۳–۶۰۰۱ تا شماره ۳–۶۰۷۹ سریال‌بندی شدند.

پیروزی‌های حاصله در جنگ ایران و عراق

اف ۱۴ تام کت های ایرانی در طول جنگ ۸ ساله ۱۶۰پیروزی هوایی به دست آوردند. با توجه به اطلاعات ایستگاه‌های شنود و فرکانس‌های دریافتی هواپیمای خفاش (یک هواپیمای سی-۱۳۰ مجهز به سامانه‌های شنود که قبل از انقلاب توسط ایران خریداری شد) و لاشه‌های کشف شده:

• ۲۳ پیروزی در مقابل مدل‌های مختلف میگ ۲۱

• ۵۸ پیروزی در مقابل مدل‌های مختلف میگ ۲۳

• ۹ پیروزی در مقابل مدل‌های مختلف میگ ۲۵

• ۳۴ پیروزی در مقابل داسو میراژ اف۱

• ۲۳ پیروزی در مقابل سوخو سو-۱۷

• ۱ پیروزی در مقابل هلیکوپتر میل می-۲۴

• ۳ پیروزی در مقابل کرم ابریشم

• ۵ پیروزی در مقابل توپولف-۲۲

• ۱ پیروزی در مقابل توپولف-۱۶

• ۲ پیروزی در مقابل میگ-۲۷

• ۳ پیروزی در مقابل میراژ-۵

• ۱ پیروزی در مقابل هواپیمای سوپر اتاندارد

• ۲ پیروزی نیز جنگنده دشمن شناسایی نشد.

بومی‌سازی

وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران از سال ۱۹۸۲ اقدام به ساخت قطعات یدکی و تعمیر قطعات معیوب این جنگنده در داخل ایران نمود. واحد مهندسی و اورهال نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توانسته کلیه کارهای مربوط به سرویس و نگهداری هواپیما از جمله تعمیرات سنگین را به مرحله خودکفایی برساند.  ایران هم‌اکنون توانایی تولید کل قطعات و تجهیزات این هواپیما را دارا می‌باشد.

پس از پایان جنگ، ذخیرهٔ موشک‌های فونیکس اف۱۴ به شدت کاهش یافت و ایران با کمک روسیه موشک فکور را برای به‌کارگیری به جای فونیکس بر روی تامکت تولید کرد.

پروژه شهید بابایی

در سال ۲۰۰۸، معاونت عملیات نیروی هوایی ایران نقشه راه ارتقای اف۱۴ را تا سال ۲۰۲۰ منتشر نمود. جهاد خودکفایی و تحقیقات صنعتی نیروی هوایی وظیفه یافت با تمام پیمانکاران غیرنظامی با تفویض مسئولیت سامانه‌های مورد نیاز، فناوری و قطعات یدکی را فراهم نماید.

کار در آشیانه بازآماد اف-۴ فانتوم در فرودگاه مهرآباد آغاز شد و پس از ۳۶ ماه کار، پرواز ۳۰ دقیقه‌ای آزمایشی را در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۲ انجام داد. آزمایش‌های پروازی بیشتری صورت گرفت و در آوریل سال ۲۰۱۲ به اسکادران ۸۲ تاکتیکی تحویل داده شد.

تعدادی از اف-۱۴ها مجهز به رادار بومی شدند و بقیه نیز با همان رادار قبلی یعنی ای‌ان/ای‌دابلیوجی-۹ کاملاً بهینه‌سازی شده رادار قدیمی از پردازنده‌های CPU ضعیفی بهره می‌بردند و کاملاً به روز شده‌اند.

و همچنین قطعات الکترونیک قدیمی به‌ویژه قطعات مربوط به رادار AN/AWG-۹ و قطعات مربوط به سامانه مهمات با قطعات سبک‌تر و سریع‌تر تعویض شده‌اند و همچنین سامانه جنگ الکترونیک AN/ALQ-۱۰۰ با تعویض آنتن، پروسسور، تحلیلگر و سامانه پیش‌تقویت با قطعات جدید به روز شد و کل سیم‌بندی شکاری نیز تعویض شده و مقرهای ۱ و ۸ برای افزودن قابلیت حمل MIM-۲۳C یا R-۷۳E تقویت شده‌است.

رفع مشکلات پیشین موتور هواپیما

افزون بر این یک سامانه ناوبری داخلی، سامانه رادیو UHF/VHF و بعضی قطعات دیگر نصب شده‌اند. الکترونیک پرواز تغییرات عمده ای یافت.

قابلیت بعدی حمل بمب به این جنگنده افزوده شده‌است. سیستم کنترل آتش جنگنده بهینه شده و سامانه ناوبری اینرسیایی جدید و سامانه هشدار دهنده راداری RWR ارتقا یافت. بدنه کاملاً از اشعه ایکس ری(X-ray) گذشته و تمامی مشکلات بدنه رفع شده‌است.

موتورها بهینه‌سازی شده‌اند و مشکلات قبلی آن برطرف شده؛ و در آخر این جنگنده به موشک‌های هوا به هوای جدید از جمله فکور ۹۰، ویمپل ار-۷۳، ویمپل ار-۲۷ مجهز شده‌است.

در سال ۲۰۱۳ سه فروند دیگر به اسکادران ۸۲ تحویل داده شد. آن‌ها اکنون در این پایگاه به عنوان آلرت واکنش سریع (QRA) در حال خدمت هستند.

در سپتامبر سال ۲۰۱۴ مرکز بازآماد پایگاه هشتم شکاری نمونه دیگری را تحویل داد. طبق برنامه کنونی نیروی هوایی، ناوگان ۶۲ فروندی اف۱۴ تا سال ۲۰۳۰ در خدمت باقی خواهند ماند.