داستان پیکان به روایت تصویر / این خودرو از کجا آمد به کجا رسید

پیکان خاطره انگیزترین خودروی مردم ایران است. خودرویی که کمتر کسی در بین ایرانی ها با آن خاطره ندارد. البته این نوستالژِی صنعتی ایران به غیر از ایران در استرالیا و نیوزلند و انگلستان نیز عاشقان سینه چاک زیادی داشته است.

بیت ران – امین آزاد: پیکان خودرویی که زمانی نماد احزاب کارگری در بریتانیا بوده است و آن را می توان نماد خودروهای سوسیالیستی آن دوارن خواند. خودرویی که با از بین رفتن کارخانه اش در بریتانیا، حیات خود را در ایران ادامه داد.

طراحی ساده به سبک کلاسیک

طراحان در حال طراحی هیلمن هانتر یا آرو ؛ چهره خودرو که طراحی آن در سال 1965 به پایان رسیده است و در سال 1966 نیز در شهر کاونتری انگلستان تولیدش آغاز شده بود، آکنده از فرم‌های هندسه و قرینه‌ای است که چهره یک اتومبیل کلاسیک را تداعی می‌کند. مدل‌های اولیه پیکان در انگلستان دارای حجم موتور 1725 سی‌سی بود، در سال‌های بعد یعنی سال 1969 مدل دولوکس پیکان که در ایران نیز بسیار مشهور است، ساخته شد.

یکی از تبلیغات پیکان در انگلستان؛ شاید دانستن این مطلب جالب است که تولید این خودرو پس از یک دهه تولید در انگلستان، در ایران شروع شد. پیکان را شاید هنوز هم بتوان در استرالیا دید، محبوب‌ترین مکان‌هایی که بعد از ایران این خودرو در آن تولید یا فروخته شده است را می‌توان انگلستان و استرالیا دانست.

تولد پیکان؛ در دهه 60 میلاد با دو چراغ گرد بزرگ که فقط وانتِ چراغ گرد آن به ایران آمد.

چراغ های گرد مدتی بعد مربعی شکل شدند.

پیکان استیشن؛ پوستر تبلیغی آن که نشان می داد این خودرو برای شکارچیان خودروی مناسبی است.

پیکان در استرالیا توسط شرکت کرایسلر به فروش رسید.

آهنگ تولد فارسی برای پیکان ساخته شد

جشن تولد پیکان؛ شعر تولد تولد تولدت مبارک، اولین بار برای پیکان سروده شد. در سال 1345 قراردادی بین شرکت ایران خودرو و تالبوت در مورد مونتاژ و ساخت خودروی پیکان که نام انگلیسی آن آرو بود منعقد شد و بطور رسمی با وارد شدن قطعات از تالبوت انگلستان که در آن روزگار زیرمجموعه شرکت کرایسلر آمریکا بود، تولید پیکان در اردیبهشت سال 1346 با ظرفیت 60 هزار دستگاه آغاز شد. این تیراژ به تدریج به 120 هزار دستگاه رسید.

چه کسی پیکان را برای آغاز کار ساخت خودرو در ایران انتخاب کرد؟

رضا نیازمند معاون وزارت اقتصاد وقت در زمان پهلوی دوم مسئول دادن مجوز برای ساخت خودرو در ایران بود.

وی در پاسخ به این پرسش که چه شد پیکان برای ساخت در ایران انتخاب شد به بیت ران گفت:

“در ابتدای بررسی‌ها دیدم از همه ضعیف‌تر همان فیات است که قبلاً در ایران بود.

برادران خیامی برای مذاکره با فیات رفتند. سه ماه بعد با قراردادی برای ساخت فیات در ایران آمدند اما ما با این قرارداد موافقت نکردیم.

زیرا در بررسی‌های فنی متوجه شدیم که موتور فیات از آلومینیوم ساخته شده است که مقاوم نیست و برای جاده‌های ایران که کمتر آسفالت بودند مناسب نبود.

بنابراین من گفتم بروید انگلستان، آنجا شرکتی است به نام روتس که موتورهایی که می‌سازد بهترین موتور دنیاست.

با آنها قرار‌داد ببندید و بگویید که می‌خواهیم موتور آن را روی یک شاسی سوار کنیم که در داخل ایران خواهیم ساخت. یک ماه بعد قرار‌داد آن را امضا کردیم.

می‌پرسید که چرا با مرسدس قرار داد نبستیم؟ من آنها را نفرستادم سراغ بنز تا اگر در مذاکره با روتس مشکلی پیش می‌آمد یا در بررسی‌های فنی اشکالی می‌دیدم، بعد آنها را می‌فرستادم تا با بنز مذاکره کنند.

از طرف دیگر چند ماه قبل نماینده مرسدس در ایران با نگاهی تحقیرآمیز گفت که شما ایرانی‌ها توان ساخت ستاره بنز را هم ندارید چه برسد به خود ماشین که به من خیلی برخورد و از آن آلمانی لجم گرفت.”

اولین پیکان ها در خیابان های تهران

پیکان در تهران؛ ورود اولین پیکان به خیابان‌های تهران بسیار جالب بود، خودرو بعد از طی مسافت کمی جوش می‌آورد، علت هم مشخص بود، رادیاتور برای انگلستان طراحی شده بود نه ایران. بعدها با اصلاح این ایراد، مشکل پیکان تا حدودی حل شد.

یکی از تبلیغات شرکت ایران خودرو؛ در آن سال ها ایران خودرو به امید صنعتی ایران تبدیل شده بود. برادران خیامی موسسان ایران خودرو حتی برنامه تولید یک خودرو ملی را برای سال های 1360 داشتند.

تاثیر تاسیس ایران خودرو بر صنعت ایران

 آقای خیامی موسس  ایران خودرو در کنار بدنه پیکان در یکی از خطوط ایران خودرو؛ تولید داخل این خودرو به آرامی و با شکل‌گیری قطعه‌سازان کوچک و بزرگ و با به وجود آمدن نظام‌های مهندسی در حال افزایش بود. در سال 1353 خط تولید وانت شکل گرفت، در 27 مهرماه 1353 نیز کارخانه ریخته‌گری و موتورسازی دایر شد تا نسبت به ساخت شش قسمت از موتور پیکان 1600 اقدام کند. به منظور تامین قسمتی از قطعات اساسی خودروهای تولیدی کارخانجات صنعتی، ایران ناسیونال بطور مستقیم و غیرمستقیم در ایجاد واحدهای صنعتی و تولید نقش داشت و تولید بسیاری از قطعات خودرو را در کارخانه‌های داخلی و به کمک شرکت‌های خارجی شروع کرد.

صادرات به شیخ نشین ها؛ ایرانی ها امیدوار به صادرات پیکان حتی به شیوخ پولدار عرب بودند.

 تزئینات داخلی؛ محبوبترین تزئینات داخلی پیکان تزئینات طرح چوب آن بود که در اوایل تولید آن در ایران عرضه شد. پیکان تا قبل از انقلاب در بیش از شش مدل تولید شد که پیکان استیشن، دولوکس، کار، جوانان برخی از مدل‌های قبل از انقلاب پیکان است. بهترین مدل پیکان که در ایران معروف به پیکان اونجر است نیز در سال 1975 ساخته شد؛ تالبوت در آن زمان موتور پرتحرک فورد را روی پیکان گذاشته بود.

موتور پیکان دو لوکس؛ موتور 1725 سیسی شرکت تالبوت روی پیکان های دو لوکس آمد. البته این موتور که در عکس آمده است موتور تیونینگ شده همان دو لوکس است که توسط خود شرکت تالبوت انجام گرفت. دو کاربراتور دو دهنه این موتور را تقویت می کرد.

پیکان جوانان با موتور 1600 و با دو کاربراتور تولید شد.

پیکان همیشه محبوب؛ حتی در دهه 50 و واردات انبوه خودرو، از محبوبیت پیکان کم نشد و هم‌چنان پول رایج بازار خودروی ایران بود.

انواع پیکان در ایران

مزایای پیکان؛ از دلایل همه گیری این خودرو تا سال 1380 راحت تعمیری، ارزان بودن تعمیر، همه‌جا تعمیری، هزینه کم و انس مردم ایران با پیکان بود.

پیکان کار؛ پیکان در ایران قبل از انقلاب در مدل های اونجر با موتور 1600 سی سی، دو لوکس با موتور 1700 سی سی و پیکان جوانان با موتور 1600 سی سی دو کاربراتور تولید شد. بعد از انقلاب نیز مدل هایی که قبلاً تولید می شدند با حذف لوازم لوکس مانند زه های در و رادیو پخش آن با نام “پیکان کار” عرضه شدند.

پیکاژو؛ پیکان در سال های دهه 60 با طراحی کرایسلر عرضه شد. بعدها تنها تغییری که ایران خودرو طی بیش از 20 سال تولید بعد از انقلاب در این خودرو اعمال کرد، استفاده از سپرهای جوشنی بود. که با استقبال مشتریان مواجه نشد. البته در سال های جنگ به دلیل تامین نشدن موتور پیکان، این خودرو با موتور پژو 504 به نام پیکاژو تولید شد.

پیکان هم تیونینگ می شود!

تیونینگ پیکان؛ پیکان های زیادی در جهان تیونینگ شده اند، اما تیونینگی که محمد باقرزاده در سال 86 با خرج بیش از 23 میلیون تومان پول روی پیکان انجام داده،چیزی دیگری است. وی این خودرو را مجهز به موتور هولبای دو لیتری کرده و زیربندی را با الهام از خودروهای فورد ساخته است. رنگ بدنه این خودرو هم همان رنگی است که روی پورشه می پاشند. بخشی از آلیاژهای موتور این پیکان از تیتانیوم است.

توقف تولید پیکان در سال 1384؛ پولِ پیکان سبب شد مراکز تحقیقاتی و نظام‌های مهندسی بعد از 15 سال رکود و فراموشی، دوباره در ایران خودرو شکل بگیرد. با پول پیکان مهندسان جوانی که در مرکز تحقیقات ایران خودرو مشغول به کار بودند سعی کردند تا خودروی ملی را با نام پیکان جدید طراحی کنند. بعد از مشخص شدن بزرگی کار طراحی خودرو از پایه، این مهندسان سعی کردند با کمک مهندسان فرست‌اتومیتو انگلستان و مشاوران آلمانی و کره‌ای، روی پلات‌فرم پژو 405 خودروی پیکانی را طراحی کنند.

طراحی این خودرو تا پایان سال 1380 به طول انجامید، این پیکان جدید مراکز تحقیقاتی و نظام‌های مهندسی را شکل داد. قطعه‌سازان را مهندسی‌تر و قوی‌تر کرد. اما سرانجام این پیکان جدید تبدیل به خودرویی با نام “سمند” شد. هزیه طراحی سرسام‌آور این خودرو که حدود 500 میلیون دلار بود و هم‌چنین قطعات گران قیمت این خودرو سبب شد طرح پیکان جدید شکست بخورد. پس از این اتفاق تولید پیکان به دلیل فشار افکار عمومی و به دلیل آلودگی و مصرف سوخت بالا متوقف شد.

نیو پیکان؛ بعد از توقف تولید پیکان، نیوپیکان قرار بود روی پلتفرم فیات طراحی شود، اما در نهایت روی پلتفرم پژو 206 طراحی شد تا تولید شود. اما این پروژه به سرانجام نرسید. خودروی بعدی نیز که می گفتند نامش نیوپیکان است به “رانا” تغییر نام داد.

سرانجامِ پیکان در ایران

آخرین طراحی برای پیکان؛ جلوی آخرین پیکانی که طراحی شد و گفته می شود قرار بود دوباره تولید شود. پروژه ای که در نهایت دو سال و نیم پیش متوقف شد.

عکس‌هایی از پیکان جدید منتشر شده بود. خودرویی که اگر درست به آن دقت می‌کردید به غیر از جلو پنجره و چراغ‌های جلو و عقب کاملاً پیکان بود اما آیا پیکان باز هم قرار بود تولید شود.

یکی از مدیران ایران خودرو در پاسخ به این سوال می گوید: این پیکان که عکس آن منتشر شده بود و مشخص است که عکسش در مرکز تحقیقات ایران‌خودرو گرفته شده در حقیقت پروژه‌اش  چند سال پیش متوقف شده بود چرا که خودرو قرار بود با وام بانک توسعه اسلامی ساخته شود وامی که هیچ‌گاه داده نشد. این خودرو توسعه یافته پیکان بود و  قرار بود در سودان تولید شود و خودرویی برای کشورهای فقیر باشد.

البته کاوه سُلگی یکی از طراحان ایران‌خودرو در زمان طراحی پیکان جدید که به جرم انتشار زودهنگام عکس رانا از این شرکت اخراج شد، درباره این پیکان اینگونه توصیح می دهد که: گروه‌هایی از مرکز تحقیقات ایران‌خودرو بودند که روی پیکان طراحی‌هایی را انجام دادند، اما در نهایت طرحی که در پورشه دیزاین طراحی شد، انتخاب شد. مدلی که تنها جلو پنجره و چراغ‌های جلو و عقب و تزئینات داخل در آن تغییر کرده بود. موتور هم قرار بود همان باشد که در روآی جدید استفاده می شد.

کاوه سُلگی هم این گفته را تایید می‌کند که این خودرو قرار بود در سودان تولید شود. البته بعدها برخی مدیران ایران‌خودرو مانند زالی که رفتن پیکان را اشتباه می‌دانستند، بازگشت پیکان با این شکل جدید را فرصتی می‌دانستند تا دوباره‌ این شرکت بتواند بازار خودروهای ارزان قیمت را به دست آورد. البته تمام این برنامه‌ریزی‌ها هم‌اکنون به بایگانی رفته است.

بیشتر بخوانید:

تصاویر پیکان ایران در شوروی 

ممد ۲۷، تیونر سریع ترین پیکان ایران

محمود خیامی چگونه پیکان را به ایران آورد؟ + فیلم

داستان پیکان و پراید ؛ سرنوشت متفاوت دو خودرو در بازار ایران

رضا نیازمند که پیکان را برای خیامی ها انتخاب کرد از تاریخ صنعت خودرو می گوید