لاکهید مارتین در اواخر دهه ۱۹۵۰ بود که توسعه هواپیمای جاسوسی فوق سریع SR-71 بلک برد را شروع کرد.
بیت ران – علی محمدی: این هواپیمای فوق سریع میتوانست سریعتر از هر هواپیمای دیگری در زمان خود پرواز کند.
همچنین ارتفاع پروازی SR-71 به قدری بالا بود که آن را از دسترس تقریبا تمامی موشکهای ضد هوایی آن زمان خارج میکرد.
حتی تا به امروز نیز بلک برد رکورد بالاترین ارتفاع پروازی و سرعت را در بین هواپیماهایی که از موتور راکتی استفاده نمیکنند، در اختیار دارد.
این هواپیما عضوی از خانواده هواپیماهای جاسوسی بود که آمریکا آنها را برای پرواز روی خاک دشمن (به ویژه شوروی) طراحی کرده بود.
نقش اساسی هواپیماهای جاسوسی در جنگ سرد
هدف از ساخت این هواپیما، یک هواپیمای جاسوسی بود که شناسایی و سرنگون کردن آن سخت باشد؛ چون در آن زمان هنوز ماهوارههای جاسوسی یا هواپیماهای بدون سرنشین شناسایی وجود نداشتند و هواپیماهای جاسوسی نقش مهمی را بازی میکردند.
سازندگان بلک برد بدنه این هواپیما را با رنگ مشکی مخصوصی پوشاندند تا گرمای بدنه دفع شود و همین رنگ سبب شد تا این هواپیما را بلک برد یا پرنده سیاه بنامند.
در کنار این رنگ مشکی، طراحی خاص و طول زیاد هواپیما نیز سبب شد تا SR-71 بلک برد شبیه هیچ هواپیمای دیگری نباشد.
به قول پیتر مرلین، مورخ صنعت هوانوردی:
«حتی امروز نیز اگر به بلک برد نگاه کنید فکر میکنید هواپیمایی متعلق به آینده است و انگار نه انگار که این هواپیما در دهه ۱۹۵۰ طراحی شده باشد.
با زاویا و طراحی خاص بالها، SR-71 بیش از آنکه مکانیکی به نظر برسد، ارگانیک و زنده دیده می شود.»
مشخصات
هواپیمای SR-71 بلک برد هواپیمایی دو سرنشینه با طول ۳۲.۷۴ متر است.
فاصله نوک بالهای این هواپیما ۱۶.۹۴ متر و ارتفاع آن نیز ۵.۶۴ متر است.
سطح مقطع بال بلک برد ۱۷۰ متر مربع است.
وزن خالی این هواپیما ۳۰ هزار و ۶۱۷ کیلوگرم و حداکثر وزن برخاست آن ۷۸ هزار و ۱۸ کیلوگرم است.
در خدمت سیا
در ماه می سال ۱۹۶۰ یک فروند هواپیمای جاسوسی U-2 آمریکا که در حال عکس برداری در آسمان شوروی بود، توسط این کشور سرنگون شد.
آمریکاییها در آن زمان ابتدا اعلام کردند که این یک هواپیمای تحقیقاتی بود که در مورد آب و هوا اطلاعات جمع آوری میکرد.
اما وقتی که شوروی تصاویر خلبان اسیر شده و تجهیزات هواپیما را در تلویزیون نشان داد، مشخص شد داستان چیز دیگری است و با جاسوسی نظامی سروکار داریم.
سرنگونی این هواپیما سبب شد تا یکی از بزرگترین مجادلات دیپلماتیک طی جنگ سرد شکل بگیرد.
از سویی آمریکا نیز پس از این حادثه دریافت که به هواپیمای جاسوسی و شناسایی سریعتری نیاز دارد که بتواند با ایمنی و سرعت بیشتری حرکت کند و از حملات موشکهای زمین به هوا نیز در امان باشد.
در همین راستا سازمان سیا اعلام کرد که به هواپیمایی با ارتفاع پروازی بالاتر از ۹۰ هزار پا نیاز دارد که سرعت بالایی هم داشته باشد و رادارها توانایی شناسایی آن را نداشته باشند.
طراحی این هواپیما را کلی جانسون یکی از برترین طراحان هواپیمای تاریخ و تیم او در شرکت لاکهید بر عهده گرفتند.
پروسه طراحی این هواپیما بسیار دشوار بود.
چون پیش از آن هواپیمایی مشابه بلک برد ساخته نشده بود، تیم سازنده مجبور بودند تا فناوریهای این هواپیما را از صفر اختراع کنند.
جالب اینجاست که جانسون در سال ۱۹۹۰ یعنی دقیقا در سال بازنشسته شدن بلک برد از دنیا میرود.
اولین نمونه بلک برد با نام A-12 شناخته میشد و اولین پرواز خود را در ۳۰ آوریل سال ۱۹۶۲ انجام داد.
در کل تعداد ۱۳ فروند از مدل A-12 ساخته شدند که به عنوان یک هواپیمای فوق سری توسط سازمان سیا استفاده میشد.
پوسته تیتانیومی
به دلیل اینکه بلک برد برای پرواز با سرعتی بالاتر از ۳ هزار کیلومتر بر ساعت طراحی شده بود، اصطکاک بدنه آن با مولکولهای هوا بسیار زیاد بود و این مساله در هواپیماهای عادی میتوانست آنقدر حرارت را بالا ببرد که بدنه ذوب شود.
برای پیروز شدن بر این مشکل، سازندگان بلک برد بدنه این هواپیما را از تیتانیوم ساختند.
این فلز میتواند در برابر حرارت بسیار بالا مقاومت کند و از سوی دیگر وزن کمتری هم در مقایسه با فولاد دارد.
با این وجود، استفاده از تیتانیوم معایب و مشکلاتی را نیز به همراه داشت.
اولین مشکل این بود که ابزارهای زیادی نیز باید از تیتانیوم ساخته میشدند چون با ابزارهای فولادی عادی نمیشد روی قطعات تیتانیومی کار کرد.
دوم اینکه تامین تیتانیوم نیز در آن زمان کار بسیار دشواری بود.
اتحاد جماهیر شوروی در آن زمان بزرگترین منابع تیتانیوم را در اختیار داشت و به همین دلیل آمریکاییها ناچار شدند با تاسیس شرکتهای صوری زیادی اقدام به خرید تیتانیوم مورد نیاز خود از شورویها کنند.
نمونه اولیه بلک برد هنوز رنگ آمیزی نشده بود و به همان رنگ بدنه تیتانیومی به پرواز درآمد.
اولین بلک برد رنگ شده به رنگ مشکی در سال ۱۹۶۴ پرواز کرد.
این رنگ سیاه به دفع حرارت و کاهش دمای بدنه کمک میکرد.
هواپیمایی با نامهای مختلف
هواپیمای A-12 با اینکه نقش شناسایی و امداد و نجات داشت ولی فورا نقش خود را به یک هواپیمای رهگیر تغییر داد.
برای این کار کاکپیت دوم و موشکهای هوا به هوا روی این مدل نصب شدند.
یک خدمه دیگر نیز به هواپیما اضافه شد تا وظیفه کار با رادار و تسلیحات را بر عهده بگیرد.
این هواپیمای تغییر یافته در تمامی بخشها به جز دماغه با A-12 یکسان بود و نام آن را YF-12 گذاشتند.
در حالی که A-12 به عنوان یک هواپیمای سری باقی ماند اما لیندون جانسون رئیس جمهور وقت آمریکا در سال ۱۰۶۴ از مدل YF-12 پرده برداشت.
سه فروند YF-12 تولید و تحویل نیروی هوایی آمریکا شدند.
نسخه سوم بلک برد M-21 نام داشت و در عقب آن یک جایگاه (پایلون) برای پرتاب هواپیمای بدون سرنشین تعبیه شده بود.
دو فروند از این مدل نیز تولید شدند اما این پروژه در سال ۱۹۶۶ کنار گذاشته شد.
دلیل متوقف شدن پروژه M-21 برخورد هواپیمای بدون سرنشین به هواپیمای مادر بود.
این حادثه سبب کشته شدن یکی از دو خدمه بلک برد شد.
نسخه نهایی A-12 نیز با دو خدمه و ظرفیت سوخت بالاتر با نام SR-71 معرفی شد.
یک هواپیمای جاسوسی استراتژیک بود.
مدل SR-71 اولین پرواز خود را در ۲۲ دسامبر سال ۱۹۶۴ انجام داد.
پس از آن نیروی هوایی آمریکا برای مدت بیش از سی سال این هواپیما را برای مقاصد جاسوسی و شناسایی استفاده کرد.
در کل ۳۲ فروند هواپیمای جاسوسی SR-71 تولید شدند که تعداد کلی خانواده بلک برد را به ۵۰ دستگاه رساند.
رادارگریزی
در سازه هواپیمای جاسوسی SR-71 برای اولین بار از کامپوزیتهای نوین استفاده شده بود.
استفاده از این مواد نوین سبب شده بود تا شناسایی این هواپیما برای رادارهای دشمن بسیار مشکل باشد.
جالب است در زمانی که حتی کلمه رادارگریزی وارد زبان نشده بود، SR-71 یک هواپیمای رادار گریز بود.
ارتفاع پروازی بلک برد نیز به حدی بالاتر بود که موشکهای زمین به هوا به آنجا نمیرسیدند.
حتی سرعت بلک برد نیز بیشتر از موشکهای آن زمان بود.
به این ترتیب بلک برد بدون مشکل میتوانست وارد حریم هوایی کشورها شود.
بدون اینکه کسی بتواند آن را شناسایی یا سرنگون کند.
در آن زمان گفته میشد تا پدافند دشمن بتواند بلک برد را شناسایی، رهگیری و موشک خود را لینک کند، این هواپیما ماموریت خود را تمام کرده و با تمام سرعت فرار کرده است.
یکی از مشکلاتی که در مورد هواپیمای جاسوسی SR-71 وجود داشت این بود که در آن زمان سیستمهای ارتباطی مانند امروز پیشرفته نبودند.
به همین دلیل این هواپیما عکسهای خود را روی فیلم ضبط میکرد.
پس تا زمانی که بلک برد به پایگاه خود بازنمیگشت نمیشد از اطلاعات جمع آوری شده توسط آن استفاده کرد.
قابلیت اطمینان پایین
شوروی و دیگر دشمنان آمریکا هیچ وقت موفق به سرنگون کردن بلک برد نشدند.
ولی این هواپیما مشکلات زیادی در زمینه قابلیت اطمینان داشت.
۱۲ فروند از ۳۲ فورند SR-71 سقوط کردند.
از سویی پرواز کردن با این هواپیما نیز بسیار مشکل و دشوار بود.
به همین دلیل فقط افرادی که از نظر جسمی قوی بودند، برای خلبانی آن انتخاب میشدند.
هواپیمای جاسوسی SR-71 همانند سفینههای فضایی باید از قبل از ماموریت مورد آماده سازی قرار می گرفت.
SR-71 مانند ماموریتهای فضایی دارای شمارش معکوس برای انجام عملیات بود.
این مساله باعث میشد تا خدمه نیروی هوایی کارهای زیادی را برای هر بار به پرواز درآمدن بلک برد انجام دهند.
خلبانان بلک برد باید لباس مخصوصی میپوشیدند تا بتوانند در ارتفاع بسیار بالا پرواز کنند.
در حقیقت ارتفاع پروازی SR-71 تقریبا در مرز فضا قرار داشت و به همین خاطر شرایط سختی برای خلبان ایجاد میشد.
لباس فضانوردی برای خلبانان
خلبانان بلک برد از نظر فنی لباس فضانوردی به تن میکردند و لباس آنها به لباس خلبان شاتل فضایی شباهت داشت تا هواپیمای جنگی.
کاکپیت بلک برد نیز در هنگام پرواز با سرعت بالا بسیار داغ میشد.
این گرما در حدی بود که در ماموریتهای طولانی خلبان میتوانست غذای خود را نیز با چسباندن به شیشه کاکپیت، گرم کند.
جالب اینجاست که بلک برد هیچ وقت روی آسمان شوروی پرواز نکرد.
دولت آمریکا پس از حادثه سال ۱۹۶۰ پروازهای جاسوسی بر فراز شوروی را متوقف کرد.
با این وجود بلک برد در جنگ سرد نقشی مهم و فعال داشت.
این هواپیما به خصوص در خاورمیانه، ویتنام و کره شمالی حضور فعالی داشت.
در سال ۱۹۷۶ هواپیمای جاسوسی SR-71 بلک برد توانست رکورد ارتفاع پروازی معادل ۸۵ هزار و ۶۹ پا و رکورد سرعت ۳.۳ ماخ را بشکند.
با این حال در دهه ۱۹۹۰ با به میدان آمدن ماهوارههای جاسوسی و هواپیماهای بدون سرنشین جاسوسی، دیگر نیازی عملیاتی به هواپیمایی مثل بلک برد از بین رفت.
مشکل دما
به دلیل سرعت بسیار بالا (بیش از سه برابر سرعت صوت) بدنه بلک برد تا ۳۰۰ درجه سانتی گراد داغ میشود.
این دمای زیاد ناشی از برخورد مولکولهای هوا به بدنه بلک برد هستند.
این مولکولها در کنار اصطکاک مقاومت نیز ایجاد میکنند و به همین دلیل بدنه بلک برد باید طوری ساخته میشد که هم استحکام بالایی داشته باشد و هم مقاومت آن در برابر حرارت بالا باشد.
بلک برد اولین هواپیمای عملیاتی در جهان است که در آن از فناوری پنهان کاری استفاده شده است.
سطح مقطع راداری (RCS) این هواپیما تنها ۱۰ متر مربع است.
البته با معیارهای امروزی این استاندارد خیلی هم جالب نیست.
چون برای مثال F-22 راپتور دارای سطح مقطع راداری به اندازه یک زنبور است.
راز پنهان کاری بلک برد در استفاده از تیتانیوم و سطح شیاردار رنگ بدنه است.
بدنه و بخشهای دیگر بلک برد در هنگام پرواز با سرعت بالاتر از ۳ ماخ آنقدر داغ میشوند که طول آنها تغییر میکند.
این تغییر ابعاد سبب فشرده شدن برخی قطعات به هم میشد به حدی که میتوانست باعث سقوط هواپیما شود.
برای حل این مشکل در برخی قسمتها، لاکهید فواصل زیادی را بین قطعات هواپیما ایجاد کرد.
با این تغییر بدنه و قطعات در سرعت بالا گرم شده و آب بندی شوند.
به همین علت بلک برد زمانی که روی زمین قرار دارد دچار نشتی سوخت است.
موتورها
هواپیمای جاسوسی SR-71 بلک برد از دو موتور پرت اند ویتی J58 استفاده میکند.
این موتورها از سیستم پس سوز دائمی استفاده میکردند و به همین علت مصرف سوخت SR-71 بسیار بالا بود.
این مصرف بالا برد هواپیما را به ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر کاهش داده بود.
گرچه ۵ هزار و ۴۰۰ کیلومتر برد کمی نیست ولی برای مقایسه باید بدانید که U-2 دارای بردی بیش از ۱۰ هزار کیلومتر است.
همانطور که بدنه بلک برد برای سرعت بالا ساخته شده بود موتورها آن نیز برای همین منظور طراحی شده بودند.
به طوری که سرعت کروز این هواپیما به ۳.۲ ماه میرسید.
رانش هر یک از موتورهای بلک برد به ۱۱۰ کیلو نیوتن میرسید.
در سرعت بالاتر از سرعت صوت، هوای ورودی به موتور نیز سرعتی بالاتر از سرعت صوت پیدا میکند.
این مساله میتواند منجر به تولید موج شوک درون موتور و آسیب به قطعات داخلی آن شود.
برای این منظور ورودی موتورهای بلک برد با یک قطعه مخصوصی بسته شد.
تا به این ترتیب سرعت هوای ورودی به موتور کاهش پیدا کند.
ایده مشابهی بعدها توسط روسها در هواپیمای سوخوی Su-22 فیتر پیاده شد.
روسها نیز با این روش سرعت هوای ورودی به موتور را کاهش دادند.
تحقیقی در سالهای آخر قرن بیستم انجام شد که نشان میداد مواد و طرح بکار رفته در SR-71 بلک برد توانایی تحمل سرعت ۶ ماخ را نیز دارند.
بیشتر بخوانید:
هواپیمای بدون سرنشین و انواع آن
با بهترین جنگندههای آمریکایی آشنا شوید
با جنگنده J-10 چینی آشنا شوید
منبع: edition , aircraftcompare , migflug