در شش ماه گذشته اتفاقات بسیار زیادی در صنعت خودرو رخ داده است که مهمترین آن ها اثر کرونا بر بازار خودرو و میزان تولید خودروسازان بوده است. در هفته های گذشته نیز تنور بازار بورس بسیار داغ شده است و سرمایه ها را به سمت خود جذب کرده است. حال سوال های متعددی درباره آینده بازار خودرو و رقابت آن با بازار بورس وجود دارد.
بیت ران – امین آزاد: سعید لیلاز قائم مقام ایران خودرو دیزل، استاد دانشگاه و تحلیلگر اقتصادی در گفت و گو با بیت ران درباره مسائل روز و آینده بازار خودرو توضیح داد.
چرا در دوره های اول ریاست جمهوری آقایان روحانی و احمدی نژاد افزایش قیمت خودرو نداشتیم، اما در دوره دوم هر دو رییس جمهور افزایش چشمگیر قیمت خودرو داشتیم؟
این مسائله ارتباطی با ریاست جمهوری شخص خاص یا دوره اول یا دوم بودن ندارد.
مسئله عرضه و تقاضا در بازار است.
طبیعی است در هر دولتی زمانی که نقدینگی افزایش و تولید کاهش می یابد و باعث تورم می شود، رابطه بین قیمت تغییر می کند.
از اوخر سال ۸۳ تا الان میزان نقدینگی ۳۸ برابر شده است، در صورتی که میزان تولید خودرو تقریبا ثابت بوده است.
پس طبیعی است که قیمت خودرو از سال ۸۳ تا الان می تواند ۳۸ برابر شود.
تا زمانیکه سالانه ۳۰ درصد به نقدینگی اضافه شود و بر اثر تحریم یا هر دلیل دیگری، تولید خودرو کاهش پیدا کند، طبیعی شاهد افزایش قیمت خودرو باشیم.
و علاوه براین، خودرو یکی از سه کالا شاخص است که در کنار طلا و ارز معیاری برای تعیین قیمت باقی محصولات حساب می شود.
می گویید نقدینگی ۳۸ برابر شده، این مقدار پول در این سال ها از کجا آمده است؟
از اوخر دهه ۴۰ تورم و رشد نقدینگی در اقتصاد ساختاری شده است.
دولت ها در تمام این سال ها با حجم زیادی از کمبود بودجه روبرو بوده اند و مجبور به استقراض از بانک مرکزی هستند.
اقتصاد ایران نیز کاملا نفتی بوده است و الان با کاهش درآمدهای نفتی این کمبود شدیدتر شده است.
هرچند مسائل دیگری مانند پرداخت سود سپرده به مردم از طرف بانک ها در یک دهه اخیر نیز اثر داشته است.
بعضی مواقع رفتار خودروسازان و دولت روی قیمت تاثیر دارد و باعث راه افتادن موج افزایش قیمت در بازار می شود.
بله رفتار خودروسازان حتما تاثیر دارد، اما تاثیری که خودروساز روی کمی یا زیادی تولید است که با توجه به دسترسی ها و توانایی تامین ارز محدود می شود.
اما دولت وقتی موثر است که قیمت را سرکوب می کند و دستور می دهد پرایدی که مثلا در بازار ۹۰ میلیون تومان قیمت دارد، را ۳۹ میلیون تومان بفروشند.
این اختلاف قیمت باعث بوجود آمدن رانتی عظیم می شود و با هجوم سرمایه داران درخواست خودرو بیش از نیاز واقعی می شود.
اینطوری خودرو به یک کالا سرمایه ای تبدیل می شود نه کالای مصرفی.
مسئله بعدی این است که منابع خودروسازان محدود می شود و دیگر توانایی افزایش تولید را ندارند.
در سال ۹۸ تا آذر ماه، با هر مشکلاتی که بود سعی کردیم اثر تحریم های آمریکا را خنثی و جبران کنیم.
در این بازه رشد تولید خودرو در دی ماه ۹۸ نسبت به سال قبل همین زمان، بیش از ۱۰۰ درصد بود.
آمار نوید این را می داد که بتوانیم کمی بازار را کنترل کنیم.
چون تنها راه کنترل این شرایط کم کردن درخواست موثر و خارج کردن خودرو از حالت سرمایه ای و از طرف دیگر افزایش تولید است.
یکی از نمونه هایی که خودروسازان باعث افزایش قیمت شده اند در همین چند وقت اخیر است؛ سال ها همه به دنبال توقف تولید پراید و پژو ۴۰۵ هستند اما دو خودرو ساز اصلی کشور درست در روزهایی که به علت کرونا معاملات خودرو نزدیک به صفر بود و نیز تولید کاهش داشت، خبر توقف تولید را اعلام کردند. همن خبر موجی از گرانی را به بار آورد. همچنین سرمایه مردم به سمت بازار بورس رفته و تقاضا در بازار کم است، اما چرا شاهد جهش قیمت خودرو بودیم؟
چندین مورد فرمودید که صحیح نیست، اول این که خودروسازان توانایی ذخیره خودرو را ندارند.
این آثار ناشی از ویروس کرونا بود و از آذر ماه در چین شروع شد و ما چه بخواهیم چه نخواهیم، چین تنها پنجره بین المللی گشوده شده به اقتصاد ایران است و کسی نمی گوید.
پس زمانی که چین قرنطینه می شود آثار آن دوماه یا سه ماه بعد در ایران مشخص می شود.
و زمانی که چین درحال بازگشت بود کرونا به ایران رسید. از اواسط اسفند تا آخر فروردین تولیدات صنعتی تعطیل شد.
از اواخر فروردین با پروتکل های بهداشتی تولید خودرو شروع شده است و قطعا افزایش عرضه اتفاق خواهد افتاد.
دوم اینکه می فرماید قطع تولید برخی محصولات اتفاق افتاده است، این دستور دولت و سازمان محیط زیست بوده است.
خودروسازان تا الان چندین بار اعلام کرده اند و اعلام خواهند کرد که ما ناچاریم به علت مسائل محیط زیستی تولیدات این محصول را متوقف کنیم.
هرچند به شخصه مخالف این الزامات محیط زیستی هستم، چون زمانی که شما با نظم بین المللی موجود درحال مبارزه هستید، باید مقداری از استاندارد و محیط زیستی کوتاه بیایید.
پس دلیلی ندارد که خودروسازان خودرو را گران کنند، چون سودی از آن نمی برند.
بازار بورس شبیه رولت روسی است و قمار بزرگی محسوب می شود و بازار خودرو نیز تابعی از آن خواهد بود.
با حرف شما مخالفم چون پارسال بخاطر دپو محصولات، مدیران ارشد هر دو خودروسازی بازداشت شدند و هنوز در بازداشت هستند و مراحل قضایی را می گذرانند.
من به شما خبر می دهم درحال حاضر هیچ مدیر خودروسازی در زندان نیست و همه آزاد هستند.
و هیچ اتهام مالی شخصی و روشنی متوجه کسی نیست.
این مسائل همیشه در ایران مطرح بوده است و قربانیانی نیاز داشته است.
هیچ خودروسازی خودرویی دپو نکرده بود و بخاطر شروع تحریم ها تعداد بسیار زیادی خودرو ناقص در پارکینگ ها وجود داشت که با هر مشکلاتی که بود تکمیل و تحویل شد.
سال گذشته دادستانی اعلام کردند که خودروسازان شبکه فروش رانتی ایجاد کرده اند و بخاطر همین مدیران ارشد خودروسازان دستگیر شدند و به ایران خودرو این اتهام را وارد کردند که خودرو را انبار کرده و از عمد به صورت ناقص خودرو تولید می کنند و تلویزیون نیز تصاویر آن را پخش کرد، از نظر شما این اتهامات درست است؟
دادستانی محترم هستند، اما صداوسیما صلاحیت لازم را ندارد و مطالب منتشر شده را دیده ام و هیچ کدام از اتهامات در هیچ دادگاهی اثبات نشد.
خارج از اتهام به خودروسازی، خودروسازان چنین کاری نمی کند.
چون ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو حدود ۳۰ هزار میلیارد قیمت دارد و بهره ماهانه این مبلغ بسیار زیاد است، پس امکان پذیر نیست.
اگر به خاطر داشته باشید حدود دوسال پیش قیمت توسط دولت تعین می شد و خودروسازان نمی توانستند بیشتر از آن بفروشند و قیمت کارخانه با بازار اختلاف زیادی داشت. خودروسازان درخواست دادند که قیمت با توجه با حاشیه بازار تنظیم شود و دولت پذیرفت، پس از آن یک جهش قیمت در بازار و کارخانه اتفاق افتاد اما قبل از آن هرچند که دلال بازی وجود داشت، اما قیمت خودرو ثابت بود.
این اقدام دولت باعث شد ۲۰ هزار میلیارد از سرمایه مردم که در چند ده سال در خودروسازان جمع شده بود، در عرض یکسال به جیب دلالان منتقل شد.
به نظر شما این دلال بازی و حاشیه بازار را چگونه می توان از بین برد؟
تنها منشا تولید نقدینگی دولت است و خود دولت هم می خواهد قیمت ها را کنترل کند و این حماقت بارها تکرار شده است.
کنترل بازار فقط یک راه دارد؛ روند افزایش تقاضا و کاهش تولید را برعکس کنیم.
مثل سال ۹۴ که تقاضا کاهش و عرضه افزایش داشت و خودروسازان از مردم خواهش می کردند که خودرو بخرند.
خودروسازان تقریبا تحریم ها را پشت سر گذاشته اند، اگر بتوانند مشکلات مدیریتی و داخلی را حل کنند مشکلی در تولید خودرو نخواهد بود.
همانطور که در دی و بهمن سال ۹۸ رشد تولید با وجود تحریم ها سه رقمی شد و این رشد به احتمال زیاد در خرداد ماه ۹۹ هم تکرار خواهد شد.
با توجه به سرمایه زیادی که به سمت بازار بورس رفته و احتمالا در تابستان به سمت بازار خودرو بر می گردد، پیش بینی شما از آینده بازار چیست؟
چون افزایش تولید را در صنایع خودروسازی خواهیم داشت تا حدی می توانیم سرعت رشد قیمت خودرو را کمتر از سرعت تورم قرار دهیم.
حتما قیمت خودرو افزایش خواهد داشت، اما از نرخ تورم کمتر است.
در حال حاضر میزان رشد نقدینگی به طور متوسط ۲۸ درصد است، بر این مبنا انتظار داریم سطح عمومی قیمت ها تا این مقدار افزایش یابد.
در دو سال ۹۷ و ۹۸ سطح عمومی قیمت ها ۸۵ درصد افزایش داشت اما قیمت در خودروسازی این مقدار افزایش نداشته است.
قیمت خودرو در این دوسال دو برابر شده در صورتی که هزینه های تولید مانند دستمزد کارگر آنقدر افزایش نیافته است.
بله اما قیمت ارز مورد نیاز خودروسازان حدود چهار برابر شده است.
از طرفی تمام مواد لازم را که در داخل تولید می شود به قیمت آزاد می خرند، اما به خودروسازان اجازه افزایش قیمت نمی دهند.
مردم اگر بخواهند قیمت ها را پایین بیاورند، باید خودرو را از حالت سرمایه ای خارج کنند و به صورت مصرفی آن را خرید و فروش کنند
اگر واردات آزاد شود چقدر فضا را بهبود می دهد؟
به هیچ وجه نمی تواند، اگر کاملا واردات آزاد شود تاثیری در صنعت خودرو ایران ندارد.
چون به همان میزان که خودرو وارد می شود، قیمت ارز در بازار به دلیل افزایش تقاضای ارز، به شدت افزایش می یابد و خودروسازان به مشکل می خورند.
ما در سال ۹۲ این پیشنهاد را یکبار اجرا کردیم.
حدود ۱۱۰ هزار خودرو لوکس به ارزش حدود ۲.۵ میلیارد دلار خودرو وارد بازار ایران شد.
این خودروها فقط مصرف طبقه ثروتمند و اشرافی جامعه است.
بخاطر همین تاثیری بر خودروسازی داخلی نداشت.
پیشتر گفتید بازار باید رقابتی شود، الان می گویید اگر واردات آزاد شود اتفاقی نمی افتد، اینها در تناقض هستند.
اگر واردات آزاد شود، قیمت ارز از ۱۶ هزار تومان به ۳۲ هزار تومان می رسد.
دوباره افزایش قیمت خواهیم داشت و دوباره مردم به سمت ایران خودرو و سایپا می آیند.
خیلی از سرمایه ها به سمت بورس رفته است، اگر این حباب بترکد و سرمایه از بورس به سمت بازار خودرو برگردد، چه اتفاقی می افتد؟
حتما قیمت ها افزایش پیدا می کند و به نظر من این حباب حتما در طول تابستان خواهد ترکید.
اما خیلی خسارت نخواهد زد و درحد ۱۰ درصدِ شاخص شاید باشد و در برابر مقداری که افزوده داشته چیزی نیست.
در هفته های آینده مقداری از سرمایه ها به سمت بازار می آید.
اصلا طبیعی نیست که هر روز شاخص افزایش یابد و مردم انتظار داشته باشند هر روز بازگشت سرمایشان حدود ۴ درصد باشد.
در حالت عادی بازگشت سرمایه در بورس هر روز یک دهم درصد خواهد بود.
مقدار بیشتری از این حتما از بازار بورس به سمت بازارهای دیگر بر خواهد گشت.
تا آخر تیرماه اندکی افزایش قیمت در بازار طلا و ارز پیش بینی می شود.
پس از آن اگر اتفاق جدیدی دربازار رخ ندهد، از نیمه تابستان به بعد از این فضا عبور می کنیم.
چرا وقتی مردم قدرت خرید ندارند و تقاضا نیست، قیمت ها نجومی افرایش پیدا می کند؟
فرض مستتر در این سوال نادرست است.
بنده خبر دارم وقتی خودروسازان اجازه پیدا می کنند که مثل ۵ هزار خودرو پیش فروش کنند، یک میلیون نفر با مقداری نقدینگی به برای خرید خودرو به سایت مراجعه می کنند.
به خاطر همین در کسری از ثانیه پیش فروش ها تکمیل می شود.
مردم آن طور که نشان می دهند، فقیر نیستند و این ریشه فرهنگی دارد.
قدرت خرید بالایی در مردم وجود دارد.
سال ۹۸ بیش از ۸۲۰ هزار دستگاه خودرو سواری خریداری کردند.
کسانی هستند که منتظر خرید خودرو یا تعویض آن هستند. الان اقدام کنند یا همچنان منتظر باشند؟
قطعا نوسان خواهیم داشت اما نظر من بر پایین آمدن قیمت نیست.
در اقتصاد ایران زمانیکه قیمت ها می خواهد پایین بیاید، معمولا ثبات پیدا می کند یا سرعت رشد آن کم می شود؛ مانند مسکن در سال های ۹۲ تا ۹۶.
بازار در دو هفته اخیر بسیار هیجانی است و باید با احتیاط بیشتری عمل کنیم.
بخش مهمی از افزایش قیمت خودرو در دو هفته گذشته را ناشی از حرکت سفته بازانه و هیجانی سرمایه گذاران کوچک می دانم.
اگر پسر خودتان بخواهد الان ماشین بخرد به او چه می گویید؟
حتما به او می گوییم صبر کند.
من از ابتدا مخالف این بوده ام که خودرو را به کالا سرمایه ای تبدیل کنیم.
در مورد طلا و ارز قابل قبول است، اما در مورد خودرو قابل قبول نیست.
اگر مردم خودروسازان را تحریم کنند و خودرو نخرند چه تاثیری روی قیمت خواهد داشت؟
طبیعی است که اگر تقاضا کم شود، قیمت پایین می آید.
اما کمپین نخریدن خودرو را عملی نمی بینم.
زیرا همه در تفکر اقتصادی یکسان نیستند و زمانیکه کالایی حالت سرمایه ای به خود می گیرد، میزان سرمایه ای به سمت آن می رود که بیش از مصرف مردم خواهد بود.
یعنی خودرو را برای استفاده نمی خرند برای از بین نرفتن ارزش پول خود خریداری می کنند.
مردم اگر بخواهند قیمت ها را پایین بیاورند، باید خودرو را از حالت سرمایه ای خارج کنند و به صورت مصرفی آن را خرید و فروش کنند.
قیمت خودروهای دست دوم نیز تابع قیمت خودروهای نو هستند و به میزان کارکرد افت قیمت پیدا می کنند.
آیا پیش فروش محصولات ایران خودرو ادامه پیدا می کند؟
هیچ اشرافی در مورد تصمیمات ایرانخودرو ندارم.
ولی حدسم این است که پیش فروش ها ادامه خواهد داشت، چون تولید محصولات ادامه دارد.
سرمایه گذاری در بازار خودرو بهتر است یا بازار بورس؟
در حال حاضر هجوم سرمایه به سمت بورس بیشتر است و بازار خودرو از بازار بورس، مسکن و طلا به مراتب کوچک تر است.
اما بازار خودرو از بازار ارز بزرگ تر است.
پس ممکن است در ماه های آینده دچار نوسان بیشتری شود.
بازار بورس شبیه رولت روسی است و قمار بزرگی محسوب می شود و بازار خودرو نیز تابعی از آن خواهد بود.
چرا دولت با واردات و ترخیص خودروها مواففت نمی کند؟
تمام این مسائل دلیل اقتصادی دارد.
بخشی از سیاست های کنترل قیمت ارز از طریق کاهش تقاضا هستند.
و این ارتباطی به خودروسازان ندارد.
بازار خودروهای دست دوم چگونه خواهد بود؟
قیمت خودروهای دست دوم نیز تابع قیمت خودروهای نو هستند و به میزان کارکرد افت قیمت پیدا می کنند.
قیمت تمام شده هر خودرو با قیمت ارز روز و میزان داخلی سازی بالا، چقدر می شود؟
نرخ ارز نیمایی در یکسال گذشته دو برابر شده است.
نرخ مواد اولیه مانند فولاد و مواد پتروشیمی دو یا سه برابر شده است.
پس چگونه خودروساز باید بتواند قیمت فروش را کنترل کند؟ از نظر اقتصادی ممکن نیست.
اقتصاد ایران باید با رشد مداوم قیمت ارز، افزایش مداوم نرخ تورم و به طبع این ها افزاش قیمت کالا تطبیق پیدا کند.
شما ببینید در بازار لبنیات در دوسال گذشته قیمت ها هفت برابر شده است.
در صورتی که ما نه کنترلی روی شیردهی گاوها داریم و نه گاوها آن ها را احتکار می کنند.
در سال ۸۴ یا ۸۵ آقای قلعه بانی مدیرعامل وقت سایپا یک مصاحبه انجام می دهند و می گویند قیمت تمام شده پراید حدود ۴ میلیون تومان است، در صورتیکه همان زمان قیمت پراید ۷ میلیون تومان بود. اگر این نسبت را در نظر بگیرم خودروسازان سود زیادی می برند. این نسبت ادامه یافته یا یک اتفاق دیگری رخ داده است؟
خودروسازان سود سرشاری نمی برند.
زیرا همه آنها عضو سازمان بورس اوراق بهادار هستند و گزارش های منظم باید بدهند و بازرس های دولتی و حکومتی دارند.
یعنی این تصور مردم که فکر می کنند پراید با قیمت خیلی پایین تری تولید می شود و با این قیمت به بازار عرضه می شود، نادرست است؟
حتما فرض نادرستی است.
شما می توانید به صورت های مالی خودروسازان در سازمان بورس مراجعه کنید.
چرا تولید افزایش نمی یابد؟ آیا بخاطر کمبود قطعات است؟
ما در بخش واقعی اقتصاد، رشد اقتصادی مثبتی داشتیم.
اگر کرونا به ایران نمی آمد حتما رشد تولید داشتیم.
حدس می زنم از پایان بهار به روال عادی بر می گردیم.
باتوجه به تحریم های شدید آمریکا، چگونه تولید افزایش می یابد در صورتیکه دفعه قبل که تحریم اتفاق افتاد تولید شدیدا کاهش داشت؟
واقعیت این است که دفعه قبل نیز تولید به ۷۰۰ هزار رسید سپس افزایش یافت.
در سال ۹۸ نیز تولید به ۸۰۰ هزار رسید.
اما در این سال ها اقتصاد ایران خودکفاتر شده است.
تولید خودرو در ایران از ابتدا نیز مشکل فنی نداشت و مشکل اقتصادی داشت.
یعنی زمانی که دولت نرخ تورم را رها و نرخ ارز را سرکوب می کند، برای قطعه سازان تولید داخلی نمی صرفد.
از چین واردات انجام می دهند.
اما زمانیکه قیمت ارز یکباره افزایش می باید، به دنبال تولید داخل می روند.
درسال ۹۷ قطعه سازان در شوک قیمت ارز بودند.
اما در سال ۹۸ به خود مسلط شدند و شروع به تولید کردند.
این موضوع فقط در صنعت خودرو نیست و در بقیه زمینه ها همین اتفاق افتاد.
یعنی اعتقاد دارید افزایش شدید قیمت ارز یابد تا واردات قطعه از چین صرفه نداشته باشد و قطعه در ایران تولید شود؟
من یقین دارم و این علم اقتصاد است.
ایران از نظر فنی که مشکل تولید خودرو ندارد و در زمینه تولید بی سواد که نیستیم.
اما به دلیل سیاست های اقتصادی است یکبار تولید در داخل می صرفد و بار دیگر واردات قطعه به صرفه است.
زمانیکه سالی ۲۰ درصد نرخ تورم است، چرا باید ۵ سال نرخ ارز را ثابت نگه داریم.
از نظر تولید من کالایی را نمی شناسم که نتوانیم تولید کنیم، ممکن است برخی هواپیماها فقط قابل تولید نباشند.
ممکن است تولید کنیم اما با کیفیت پایین تولید می شود؟
نه کیفیت هم خیلی خوب است.
در سال ۸۲ که در خودروسازی کار می کردم استاندارد یورو اصلا شناخته شده نبود.
اما الان همه موتورها یورو ۴ تولید می شوند.
یورو ۵ در حال اجباری شدن است و یک یورو از دنیا عقب هستیم.
شما با ورود خودرو دست دوم موافق هستید؟
خیر، موافق نیستم.
چون از نظر خدمات پس از فروش آسیب بسیار وحشتناکی به صنعت خودرو می زند.
از نظر اقتصادی همان اثرات خودرو دست اول را دارد.
در مورد خودروهای سنگین کارشناسان می گویند چون امکان ساخت در داخل وجود ندارد، بهتر است اجازه واردات کامیون دسته دوم داده شود.
اگر همین ارز که برای واردات کامیون دسته دو باید اختصاص داده شود را به تولید کنندگان داخلی بدهند، آن ها ماشین سنگین تولید می کنند.
نمی شوند سیاست های دوگانه در اقتصاد داشته باشیم.
از طرفی بگوییم ارز برای تولید نداریم و از طرف دیگر برای واردات خودرو دست دوم ارز اختصاص بدهیم.
بیشتر بخوانید:
در کدام بازار سرمایه گذاری کنیم ؛ بورس یا خودرو / پیش بینی قیمت خودرو
بالاترین قیمت پراید در معاملات چقدر بوده است؟
زمان قطعی توقف تولید پراید اعلام شد