محمود خیامی پایه گذار ایران خودرو در روز ۹ اسفند و در سن ۹۰ سالگی در لندن گذشت. اما او چگونه پیکان را به ایران آورد؟
بیت ران – محمود خیامی که در سال ۱۳۰۸ و در مشهد بدنیا آمده بود و همراه با برادر خود احمد خیامی شرکت ایران ناسیونال را تاسیس کرده بود چشم از جهان فرو بست.
یک منبع مطلع به بیت ران گفت: « محمود خیامی دور از ایران و در غربت چشم از جهان فروبست.»
مجید ریاحی که از همکاران سابق وی است در متنی نوشته است: «محمود آقا خیامی، درسال شوربختی، دور از وطن عزیزش و در غربت، رخت از جهان بربست.
او مدیری بود که از احوالات تک‌تک کارکنانش باخبر بود!
وقتی که دیگر صداقت نیست، صفا نیست،عشق نیست، پس باید رفت و « او » رفت.
یادش در صنعت ایران، در صنعت خودروسازی ایران و در قلب تمامی کارکنانش زنده و جاوید .»
ایران خودرو چگونه متولد شد؟
رضا نیازمند اولین رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران پیشتر به بیت ران گفته بود: « منشی من روزی گفت که دو نفر درخواست ملاقات با من را دارند که من آنها را نمی‌شناختم. وارد که شدند خود را معرفی کردند؛ احمد و محمود خیامی.
گفتند آمدیم پروانه ساخت اتومبیل بگیریم. در پاسخ به پرسش من که آیا توانایی یا تجربه ساخت اتومبیل را دارید؟
گفتند ما یک گاراژ در مشهد داریم و هر نوع اتومبیل را تعمیر میکنیم. اتومبیل را داغان و دوباره سوار میکنیم و با آن آشنایی کامل داریم، فقط دنبال گرفتن پروانه هستیم تا اتومبیل تولید کنیم.
برای این کار هم دو میلیون تومان سرمایه داریم. که البته سرمایه کمی بود.
گفتند که برای شروع وام می‌گیریم. وقتی علاقه‌مندی زیاد و واقعی آنها برای راه‌اندازی این کار را دیدم خواستم که سرمایه بیشتری جمع کنند و به آنها قول دادم که با بانک توسعه صنعت صحبت کنم تا به آنها وام بدهد و زمینه لازم برای کسب لیسانس از یک سازنده اروپایی را فراهم کنم که اتومبیل آن شرکت را بسازند.»
وی توضیح داده بود: «چند روز گذشت و من در روزنامه خواندم که دکاوه ورشکسته شده و اعلام کرده که تمام کارخانه‌اش را می‌فروشد و حاضر است تمام کارخانه خود را به هر محلی که خریدار بخواهد منتقل کرده و آنجا دوباره کارخانه را سرپا کند. برادران خیامی را خبر کردم که با دکاوه که اتومبیل آبروداری بود وارد مذاکره شوید که پذیرفتند.»
دکاوه پیش از پیکان
رضا نیازمند ادامه می دهد :«حدود ۲۰ روز بعد با یک قرارداد آمدند که یعنی دکاوه را خریده‌اند. قبل از رفتن برای قرارداد به آنها گفته بودم که قرارداد را مشروط کنند به تصویب وزارت صنایع و معادن که اگر نخواستیم من بزنم زیرش و برای اسم شما مشکلی پیش نیاید که آن ماده را نیز لحاظ کرده بودند. تاکید کردم که مجوز این قرارداد فقط برای این به شما داده شد که شروعی برای ساخت اتومبیل در ایران باشد زیرا آن زمان طبق قوانینی که وجود داشت ورود دستگاه‌های قدیمی ممنوع بود.»
به گزارش بیت ران، دستگاه‌های این کارخانه سال‌ها در حال کار بودند و واردات آنها به کشور فقط به عنوان نقطه شروع مجوز گرفت.
رضا نیازمند توضیح می دهد: «در این مدت من تمام تولیدکننده‌های خودرو در دنیا را بررسی می‌کردم که ببینم کدام یک حاضر است خودرو خود را در ایران تولید کند نه اینکه مثل مرسدس بدنه، شاسی و موتور را جداگانه وارد کشور کند و فقط سر هم کردن این سه تکه در کشور انجام شود.»
پیکان چگونه انتخاب شد؟
او درباه دلیل انتخاب پیکان گفته بود: «در ابتدای بررسی‌ها دیدم از همه ضعیف‌تر همان فیات است که قبلاً در ایران بود. برادران خیامی برای مذاکره با فیات رفتند. سه ماه بعد با قراردادی برای ساخت فیات در ایران آمدند اما ما با این قرارداد موافقت نکردیم زیرا در بررسی‌های فنی متوجه شدیم که موتور فیات از آلومینیوم ساخته شده است که مقاوم نیست و برای جاده‌های ایران که کمتر آسفالت بودند مناسب نبود.
بنابراین من گفتم بروید انگلستان، آنجا شرکتی است به نام روتس که موتورهایی که می‌سازد بهترین موتور دنیاست. با آنها قرارداد ببندید و بگویید که می‌خواهیم موتور آن را روی یک شاسی سوار کنیم که در داخل ایران خواهیم ساخت. یک ماه بعد قرارداد آن را امضا کردیم.
در ادامه مذاکرات با روتس، خیامی ها از آنها نقشه برای کارخانه خواسته بودند و البته گفته بودند که می‌خواهیم از یک بانک ایرانی وام بگیریم، مسوولان روتس پیشنهاد داده بودند که وام را آنها پرداخت کنند.به گزارش بیت ران، ضمن اینکه تمام نقشه‌ها را مهندسان انگلیسی به ایران می‌فرستند تا ناظر کار ایرانی‌ها برای انجام درست باشند.»
میزان تولید چقدر بود؟
وی ادامه می دهد: «برادران خیامی حقیقتاً بسیار خوب کار کردند. من مرتب به کارخانه سرکشی می‌کردم و هر بار می‌رفتم تعجب می‌کردم که با چه نظمی کار پیش می‌رفت. همزمان با بالا رفتن ستون‌ها و پیش از درست کردن سقف، پی کنده می‌شد برای پرس‌های ماشین. و تعداد زیادی انگلیسی با دست و دلبازی به آنها مشاوره می‌دادند که در نتیجه آن، بازار ایران را گرفتند.»
رضا نیازمند درباره موفقیت برادران خیامی به بیت ران توضیح داده بود: «وقتی ما به خیامی‌ها مجوز دادیم پنج هزار اتومبیل سواری وارد ایران می‌شد. سال اول که خیامی تولید کرد، ۱۵ هزار اتومبیل داخلی وارد بازار شد که همه فروش رفت.
قیمت آن را هم ما در وزارت اقتصاد تعیین می‌کردیم که در ابتدا ۱۴ هزار تومان بود ولی بعد از اینکه خیامی‌ها گفتند سودی برای ما ندارد و ما باید بهره وام را هم پرداخت کنیم قیمت به ۱۶ هزار تومان افزایش پیدا کرد.
اتومبیل‌های ساخت خیامی هنوز هم در برخی خیابان‌ها دیده می‌شوند، که ناله می‌کنند اما راه می‌روند زیرا اصولی ساخته می‌شدند. خیامی‌ها برای صنعت خودرو حقیقتاً کمک شایانی کردند. برادر کوچک خیامی‌ها البته تاثیرگذاری بیشتری داشت.»
پس از انقلاب چه روی داد؟
پس از انقلاب محمود خیامی از ایران می رود و کار جدیدی را در لندن شروع می کند رضا نیازمند درباره آن حوادث گفته بود:«خیامی هر‌چه داشت را در ایران‌ناسیونال هزینه کرد.
پس از انقلاب خیامی هم از ایران فرار کرده بود و کارخانه را هم مصادره کرده بودند. من لندن بودم و فکرکردم نکند که مشکل مالی داشته باشد. روزی او را دیدم و پرسیدم که آیا در‌آمدی داری که گذران زندگی کنی؟ گفت خیالت راحت باشد روزی که من رفتم برای قرارداد با انگلیسیها، طرف انگلیسی به من توصیه کرد که در این قرارداد یدکی‌ها را نگذار و برای تامین قطعات یدکی قرارداد جداگانه‌ای به نام خودت ببند، نه شرکت ایران‌ناسیونال. تو اگر بنا بر هر دلیلی از کارخانه بروی هزینه حاصل از خرید و فروش قطعات یدکی فقط به تو تعلق می‌گیرد.
حق‌الزحمه این قرارداد ۱۵ درصد برای فروش هر قطعه بود. یعنی از زمان آغاز تولید پیکان در ایران هر قطعه یدکی برای پیکان از انگلیسیها خریداری شده است ۱۵ درصد آن سهم خیامی‌ها بوده است.»
به گزارش بیت ران، خیامی گفته بود وقتی که بعد از انقلاب به انگلیس رفتم از آنجا که این قرارداد قابل حذف نبود من درآمد خوبی دارم. زیرا به نام شرکت نبود که مصادره و ملی شود.
بیشتر بخوانید:
اصغر قندچی ؛ مردی که می توانست صنعت خودروی ایران را متحول کند
تاریخ خودرو در ایران ؛ از سلیقه مظفرالدین شاه تا مینیاتوری که تیبا شد
اصغر قندچی درگذشت / جزئیات مراسم پدر کامیون سازی ایران
پنجاه سال بر صنعت خودرو در ایران چه گذشت؟
برادران خیامی چگونه کار خود را آغاز کردند
ایران خودرو چگونه متولدشد ؟
داستان پیکان به روایت تصویر
مستند ماک در ایران – قسمت اول
مستند ماک در ایران – قسمت دوم
مستند ماک در ایران – قسمت سوم
مستند ماک در ایران – قسمت چهارم
مستند ماک در ایران – قسمت پنجم
مستند ماک در ایران – قسمت آخر
دمشون گرم
انگلیسی ها هم کمک بزرگی کردن
خدارحمتش کنه
سیم کاپوت پیکان مشخص کننده ماهیت این آقای خیامی است که برایش اشک ماتم می ریزید. جوانان دهه هفتادی از همه جا بی خبر شاید ندانند اما ما خوب یادمان هست که سیم کاپوت پیکان زیر صندلی سمت راست بود و راننده باید خم می شد واز سمت راست سیم کاپوت را می کشید. در حالی که هر کسی می داند که سیم کاپوت باید زیر پای راننده و کنار صندلی راننده باشد. اما چرا اینطور شد؟ چون همین آقای خیامی رفت از انگلیس ماشین اونجر را آورد و اینجا اسمش را گذاشت پیکان. آن وقت انگلیسیها که صندلی راننده شان سمت راست بود بردند سمت چپ. اما عمدا یا سهوا سیم کاپوت در سمت راست جا ماند! و این آقای خیامی و مهندسان ایران ناسیونال تا بدان حد خودباخته تشریف داشتند که حتی جرات نکردند اقلا سیم کاپوت را ببرند سمت چپ! اینکه فقط یک سوراخ لازم داشت و هیچ تکنولوژی خاصی احتیاج نداشت. اما سیم کاپوت ماند به عنوان سند وادادگی و وابستگی صنعت مونتاژ غرب زده ایران و مدیریتی که کارش فقط مونتاژ قطعات خارجی بود. حالا اگر این سبک مدیریت برایتان افتخار آمیز است، دیگر مشکل از خودتان است.
الان چرا محصولات ایران خودرو و سایپا تولید نمیشه؟؟؟؟
مردم دو ساله پول دادن تحویل نگرفتن؟؟؟
چرا کارت ملی من از تیر ۹۷هنوز صادر نشده؟
چرا الان ماشینای ایران خودرو و سایپا تولید نمیشه؟؟؟
شما دلیل همین رو بفرمایید بعد از حدود ۵۰سال از اون تاریخی ک شما میفرمایید ما قبول میکنیم…
میدونی حاجی بحثه لیاقته حالا شما بچسب به سیم کاپوت و تو قرن بیست و یک با افتخار پراید و سمند تولید کن
جهان بینی و نگاه تحلیل گرتون تو فرق سر هرچی مهندس و دانشمند و نظریه پرداز ناسا بخوره ……
شما و همفکرانت حتی لیاقت کفش را هم ندارید.کشوری که فقط ۳۰ ۴۰ سال از دوره قاجار فاصله گرفته بود صاحب کارخانه خودروسازی شده بود حالا به جای سیم کاپوت گیر میدی؟لیاقت تو همون پراید و ۴۰۵ دهه هشتادیه
میدونی حاجی بحثه لیاقته حالا شما بچسب به سیم کاپوت و تو قرن بیست و یک با افتخار پراید و سمند تولید کن
باشه . سگ همون سیم کاپوت شرف داره به هرچی که الان میسازن و بهش میگن ماشین
میدونی حاجی بحثه لیاقته حالا شما بچسب به سیم کاپوت و تو قرن بیست و یک با افتخار پراید و سمند تولید کن
رفت راحت شد عه
سلام . واقعا به وطنمون تلاش کردند . من جبهه نمیگیرم اما میخوام بگم که ای کاش بیشتر قدر این افراد رو بدونیم . افرادی که نواور بودند ، افرادی که با خدا بودند. امید وارم روح این دو بزرگوار در ارامش کامل به سر ببرد.